“شاه” مساجد ایران را بشناسید
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با معرفی “شاه” مساجد ایران؛ علت ساخته نشدن مساجد مطرح، بزرگ و با معماری‌های خاص اسلامی در طول تاریخ‌های بحرانی ایران را تشریح کرد و گفت: برخی مساجد مهم ایران پدر و فرزند هستند.
سید محمد بهشتی با اشاره به برخی نظریه‌های دوران معاصر در مورد فرهنگ ایران که معتقدند ایرانی‌ها حافظه تاریخی ندارند با رد تمامی دلایل پیش پا افتاده برای بیان این موضوع اظهار داشت: با مرور تاریخ شاهد دوره‌های بحرانی هستیم که در آن جامعه به مثابه یک ارگانیسم به هم پیوسته از هم پاشیده و اجزایش گسسته می‌شود.
وی در مراسم رونمایی از «کتاب و نمایشگاه برگزیده ای از آثار کاوش‌های زنده یاد علی حاکمی از محوطه‌های باستانی رودبار گیلان» با بیان اینکه در شرایطی نیز با توجه به شدت بحران شاهد فروپاشی اجتماعی هستیم، اظهار داشت: در شرایط بحرانی فقط زنده بودن موجودیت می‌یابد و زندگی منتفی می‌شود.
بهشتی گفت: یکی از اتفاقات که در شرایط بحرانی می‌افتد این است که حافظه خودآگاه افراد ضعیف شده اما حافظه ناخودآگاه به حیات اش ادامه می‌دهد بدون آنکه توجهی به آن داشته باشیم.
وی در ادامه با اشاره به مثالی؛ شاه مساجد ایران را مسجد شاه اصفهان دانست که مسجدی بهتر از آن هنوز ساخته نشده و اگر در تمام ایران دنبال تبار آن بگردیم با فاصله یک قرن به مسجد گوهر شاد مشهد بر می‌خوریم که تمام اجزایش بسیار شبیه مسجد جامع عباسی و از تبار آن است و به اندازه دوران تیموری تا شاه عباس یعنی بیش از صد سال فاصله دارند.
بهشتی با طرح این پرسش‌ها که در این سالها استاد علی اکبر اصفهانی و قوام الدین شیرازی کجا بودند و چرا بین این دو مسجد نمونه ای وجود ندارد، افزود: اگر این دوره را به نردبانی تشبیه کنیم و هر یک از این مساجد به ترتیب ساخت در یک پله جایی داشته باشند در فاصله بین ساخته شدن این دو مسجد شرایط بحرانی بوده است.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به وضعیت بحرانی کشور در سالهای پایانی دوران تیموری افزود: این وضعیت ادامه داشت تا زمانیکه شاه اسماعیل سر کار بیاید و بعد از آن شاه طهماسبی پیدا شود و قزوین پایتخت شود و در دل این آرامش وضعیت خوبی پیش آید و در اصفهان منعکس شود و در نهایت مسجد جامع عباسی ساخته شود.
وی افزود: اگر با دید فرهنگی بنگریم فاصله مسجد گوهر شاد تا مسجد جامع عباسی یک قدم است و انگاره اینها پدر و فرزند هستند و در بین پیدایش این دو اگر مسجدی ساخته نشده حتما اتفاقی در حال شکل گیری بوده پس حافظه ای وجود داشته ولی خود آگاه نبوده است.
بهشتی با بیان اینکه مسجد جامع عباسی نشان می‌دهد حافظه به قدرت وجود دارد زیرا که مسجد گوهر شاد وجود دارد، افزود: اگر به معماری مسجدجامع اصفهان دقت کنید می‌بینید که انگار از روز اول که ساخته شده یک معمار بیشتر نداشته است.
وی گفت: چرا می‌گوییم حافظه وجود ندارد؛ در شرایط بحرانی دچار بدحالی می‌شویم که از علائم آن ضعیف شدن خود آگاه تاریخی مان است.
بهشتی یکی از علائم خوب شدن حال انسان را بر گشتن حافظه دانست و گفت: همین که از بزرگانی نظیر نگهبان، حاکمی، موسوی، باقر زاده و … یاد می‌کنیم نشان می‌دهد که حافظه‌مان در حال برگشتن و حالمان نزدیک به خوب شدن است.
وی با اشاره به اینکه از دو دهه گذشته حالمان رو به خوب شدن گذاشته و علایم آن آشکار می‌شود، افزود: آمادگی داریم افرادی را که حافظه ای را به یاد می‌آوردند کمک کنیم.
بهشتی اظهار داشت: باستان شناسان شاید بزرگترین هنرشان این بود که سرزمین‌های ناشناخته را فتح کنند اما مهمترین سرزمین فتح نشده خانه خود باستان شناسان است که احتیاج به فتح دارد و همه از آن غافل هستند.
وی خاطرنشان کرد: مخزن موزه ملی پُر است از قلمروهای کشف نشده و جامعه باستان شناسان پر از شخصیت‌هایی است که هنوز شناخته نشدند و در جریان مناسبات روز مره غرق شده و قدر و مقام تلاش و کوششان ناشناخته مانده است.
