سونامی فاصله‌ها در «زیر سقف دودی»

الناز نعمتی/ «زیر سقف دودی» یازدهمین اثر سینمایی پوران درخشنده به موضوع طلاق عاطفی میان زوج‌ها می‌پردازد. داستان فیلم درباره زنی خانه‌دار(شیرین) است که در زندگی خانوادگی با فرزند و همسرش به تدریج دچار مشکل می‌شود. او به دنبال پیدا کردن راهی برای ایجاد ارتباط با آنهاست، که موفق نمی‌شود و به بحران می‌رسد. تلاش مجدد شیرین برای برون‌رفت از این بحران او را با چالش جدیدی رو به رو می‌کند و… .

احتمالاً شما هم این روزها واژه «طلاق عاطفی» را از رسانه‌های مختلف شنیده یا خوانده‌اید. طلاق عاطفی به سردی رابطه میان زن و شوهر گفته می‌شود؛ در واقع در این رابطه ضعف ارتباط عاطفی زن و شوهر منجر می‌شود به سردی تمامی روابطی که یک زوج می‌توانند با هم داشته باشند مانند رابطه روحی، جسمی، عاطفی و حتی گفتاری. وجود این مشکل در یک رابطه باعث بی‌مهری و کم شدن انرژی مثبت در خانواده می‌شود و زوج‌ها در بیگانگی دنیای یکدیگر گم شده‌اند و فقط برای هم حکم یک همخانه یا یک مصاحب که به او عادت کرده‌اند را دارند. این افراد با فاصله‌ای که از لحاظ روحی و جسمی با یکدیگر دارند خط قرمزهایی را برای همدیگر مشخص کرده‌اند و هرکدام در خلوت خود دیگری را متهم می‌کند.
درک نکردن صحیح از رفتار و گفتار یکدیگر، نداشتن شناخت کافی از روحیات طرف مقابل و عاقبت بی‌علاقگی و سردی نسبت به شریک زندگی خود همه و همه ‌دست به دست هم می‌دهد تا یک طلاق عاطفی را در زندگی زوج‌ها به‌ وجود بیاورد. هیچ آمار دقیقی از میزان وجود طلاق عاطفی در دست نیست ولی می‌توان به جرئت گفت آمار طلاق عاطفی در کشور ما از طلاق قانونی بیشتر است.
به گفته روانشناسان این نوع طلاق، در مقایسه با طلاق رسمی، اثر به مراتب مخرب‌تری دارد، چراکه در طلاق رسمی زن و مرد از یکدیگر جدا می‌شوند و هر یک به دنبال زندگی تازه خود می‌روند اما در طلاق عاطفی که زوج زیر یک سقف زندگی می‌کنند، این موضوع در درازمدت فشار روانی زیادی به آنها وارد می‌کند و چون این همسران ارتباط احساسی خوبی هم با یکدیگر ندارند، زندگی‌شان کسالت‌بار خواهد شد.
پوران درخشنده در ادامه دغدغه‌های اجتماعی‌اش در فیلمسازی این بار به سراغ معضل طلاق عاطفی و سرد شدن ارتباط میان زوج‌ها رفته است. داستان فیلم درباره مرد متمولی به نام بهرام است که سال‌هاست با زنی جوان به نام رعنا ارتباط دارد و همسرش شیرین از قضیه بی‌اطلاع است. نکته جالب در روایت فیلم عدم قضاوت کارگردان در مورد رابطه زن و شوهر فیلم و نگاه غیر جانبدارانه‌اش نسبت به هر کدام از آنهاست. در ابتدای فیلم شخصیت مظلوم و آسیب‌دیده فیلم شیرین است. شخصیتی که تنهاست و مورد خیانت واقع شده و حالا با بزرگ شدن فرزندش کل مسئولیتش به امور خانه‌داری محدود شده است. زنی ساده که مورد بی‌مهری شوهر و پسرش واقع می‌شود و همه تلاش‌های معصومانه‌اش برای جلب کردن نظر همسرش به سنگ می‌خورد. تا بخش‌های پایانی فیلم و تا قبل از درد دل کردن بهرام برای روانشناس، ما (مخاطب) همه تقصیرها را به گردن مرد می‌اندازیم و شیرین را در ذهنمان کاملاً بی‌گناه و بی‌اشتباه می‌پنداریم اما با شنیدن صحبت‌های بهرام که عملکردی همانند فلاش‌بک به گذشته دارد، متوجه می‌شویم شیرین هم در زندگی زناشویی سهل‌انگاری‌ها و اشتباهاتی داشته است. شیرین پس از مادر شدن همه هم و غم خود را در پرورش فرزند و تربیت صحیح او دیده و روز به روز از همسرش فاصله گرفته است. در واقع بخشی از مشکلات امروز این زوج دامنه همان سردی و فاصله گرفتن زن از همسرش پس از مادر شدن بوده است.
درخشنده اما تنها به طرح مسئله طلاق عاطفی بسنده نمی‌کند و در دل داستانک‌های دیگر هم به تبعات طلاق عاطفی زوج‌ها بر اطرافیان آنها و مسائل اجتماعی دیگر نیز می‌پردازد. آرمان فرزند خانواده از ارتباط صحیح با نامزدش عاجز است چراکه به گفته روانشناس در خانواده‌ای بزرگ شده است که محبتی بین افراد آن نبوده است. آرمان حتی در کسب و کار و ارتباط با دوستانش و مردم هم مشکل دارد چراکه شخصیتی کودک‌صفت و ساده دارد و خیلی زود به دیگران اعتماد می‌کند. بهرام علاوه بر مشکل در زندگی شخصی و زناشویی در زندگی کاری نیز دچار مشکل است چراکه تحریم‌ها، تولید در کارخانه را دچار معضل کرده و همه به او پیشنهاد می‌کنند با تعطیلی کارخانه به واردات و دلالی روی بیاورد. در کنار اینها درخشنده به زندگی بی‌بند و بار برخی از جوانان و ازدواج سفید نیز به شکل ضمنی پرداخته است.
«زیر سقف دودی» با در اختیار داشتن داستانی غیر تکراری و فیلمنامه‌ای پروسواس‌تر و البته بازی‌های بهتر بازیگران جوانش می‌توانست به فیلمی بسیار خوب تبدیل شود. اما در حال حاضر هم ملودارم اجتماعی سنجیده‌ای است که توان ارتباط برقرار کردن با مخاطب را دارد و بدون تردید مخاطبان متأهلش را تا مدت‌ها به فکر فرو خواهد برد.