سرطان در ایران؛ سیر طبیعی یا سونامی؟
دکتر علی مطلق از بروز سالانه بیش از ۱۰۰ هزار مورد ابتلای جدید به سرطان در کشور خبر داد و گفت: بر اساس آخرین آمارها میزان ابتلا به سرطان در مردان ایرانی ۱۷۳ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر و در زنان ۱۳۷ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر است. همچنین شایع‌ترین سرطان‌ها در ایران در میان زنان سرطان پستان است که به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، ۳۱ نفر به این نوع سرطان مبتلا می‌شوند و سرطان معده نیز بالاترین بروز را در میان مردان ایرانی دارد و حدود ۲۲ نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر در مردان کشورمان به این سرطان مبتلا می‌شوند. در عین حال باید توجه کرد که بر اساس آخرین برآوردها به طور کلی سالانه ۵۰ هزار نفر در ایران به دلیل سرطان فوت می‌کنند.
سرطان؛ سیر طبیعی یا سونامی؟
مطلق با اشاره به برخی اظهارنظرها درباره بروز سونامی سرطان در کشور، گفت: باید توجه کرد که کشورهایی که دوران تغییرات هرم سنی جمعیت‌شان را در دهه‌های گذشته تجربه کرده‌اند و اکنون هرم جمعیتی پایداری دارند، تغییر و تحولات‌شان از نظر ابتلا به سرطان زیاد نیست؛ چراکه به پیک امید به زندگی رسیده‌اند، اما در ایران همچنان میزان امید به زندگی و به دنبال آن جمعیت سالمندان در حال افزایش است و در نتیجه میزان بروز سرطان نیز در آن بیشتر خواهد بود. باید بدانیم که این موضوعی اجتناب‌ناپذیر است و در همه کشورهای در حال توسعه‌ای که وضعیت زیرساخت‌های اجتماعی و اقتصادی بهتر شده، سلامت در همه ابعادش بهبود یافته، انسان‌ها کمتر به دلیل بیماری‌های عفونی و یا قلبی-عروقی فوت می‌کنند و افراد بیشتر عمر می‌کنند، میزان ابتلا به سرطان هم افزایش می‌یابد. به هر حال در هر کجای کره زمین اگر انسان بیش از ۱۰۰ سال عمر می‌کرد، تقریبا می‌توان گفت که همه انسان‌ها در اثر سرطان فوت می‌کردند. بنابراین با افزایش سن، بروز سرطان هم بیشتر می‌شود. در عین حال تاکید می‌کنم که میزان بروز سرطان در ایران کمتر از متوسط جهانی است.
پایلوت غربالگری ۳ سرطان در چهار شهر کشور
رییس اداره سرطان وزارت بهداشت با اشاره به اقدامات انجام شده در حوزه سرطان طی چهار سال گذشته و در پی اجرای طرح تحول نظام سلامت، گفت: از سال ۱۳۹۴ غربالگری برای سه سرطان پستان، روده بزرگ و دهانه رحم در چهار شهرستان بافت، شهرضا، نمده و مراغه اقداماتی آغاز شد و در سال ۹۵ بر اساس تجربیاتی که در فاز پایلوت داشتیم، اصلاحاتی در برنامه انجام دادیم. از اواسط سال ۹۵ تاکنون نیز این اقدامات به تدریج در دانشگاه‌های علوم پزشکی توسعه می‌یابند؛ چراکه برای خدمات تشخیصی و غربالگری کل فرایند باید پیش‌بینی شده و در دسترس باشد. بنابراین زمانیکه مراکز تیپ یک ما که مراکز ارجاعی از سطح شبکه بهداشتی هستند، تجهیز شوند، بهتر می‌توانیم برنامه‌های تشخیص زودهنگام را توسعه دهیم.
سند سرطان تا ۱۴۰۴
مطلق درباره سند توسعه شبکه مراقبت سرطان که از چند سال پیش در قاالب طرح آمایش سرزمینی سرطان تدوین شد، ادامه داد: در این سند مشخص شده است که تا سال ۱۴۰۴در هر منطقه چه میزان امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی مرتبط با تشخیص و درمان سرطان نیاز داریم. در نتیجه مراکز سه‌گانه‌ای شامل مراکز تیپ یک، تیپ دو و تیپ سه برای ارائه این خدمات پیش‌بینی شد. مراکز تیپ یک شامل مراکز تشخیص زودهنگام و غربالگری هستند و اکنون تعداد زیادی از آنها ساخته شده است. به طوریکه ۱۳۷ مرکز تیپ یک پیش‌بینی کردیم که تقریبا حدود ۷۵ مرکز آن به اتمام رسیده و پیگیر تجهیز آنها هستیم. امیدواریم سایر مراکز نیز در سال آینده به اتمام برسد. باید توجه کرد که مراکز تیپ یک مراکز ارجاعی از سطح شبکه بهداشتی هستند. یعنی افرادیکه مشکوک به سرطان هستند و در سطح شبکه بهداشتی شناسایی می‌شوند، به این مراکز ارجاع می‌شوند تا اقدمات تکمیلی‌تر تشخیص برای رد یا اثبات سرطان برایشان انجام شود. بویژه برای سه سرطان پستان، روده بزرگ و دهانه رحم که می‌توان اقدامات تشخیصی زودهنگام خوبی برایشان انجام شود که قابل پیشگیری‌ترین سرطان‌ها هستند.
وی افزود: مراکز تیپ دو و سه نیز مراکز درمان سرطان هستند که در سطح کشور بر اساس بروز سرطان توزیع مناسبی پیدا خواهند کرد تا مردم دسترسی بهتری به خدمات داشته باشند. به طور عام در کشور ۷۴ مرکز تیپ دو نیاز دارم که با توجه به امکانات موجود باید ۳۷ مرکز در آینده ساخته شود. البته در حال حاضر مراکزی نزدیک به مراکز تیپ دو داریم که ممکن است بخشی از استانداردهای تیپ دو را داشته باشند و یا باید دارا شوند. در عین حال ۱۵ مرکز جامع سرطان یا مراکز تیپ سه نیز در کشور مورد نیاز است که ممکن است دو الی سه مرکز از آنها در سطح کشور داشته باشیم که شبیه به این مراکز باشند، اما اینها مراکزی هستند که تقریبا کل آنها باید جدید ساخته شوند.
مطلق با بیان اینکه ساخت مراکز تیپ یک با اعتبارات دولتی آغاز شد، اظهار کرد: البته قطعا نمی‌توان مراکز تیپ دو و سه را با اعتبارات دولتی ساخت و تجهیز کرد. بنابراین سعی کردیم که از سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی کمک بگیریم که بخشی از این اقدام از طریق مناقصه به بخش غیردولتی یا نهادهای عمومی غیردولتی واگذار شده است. بنابراین چون اعتبار زیادی برای ساخت و تجهیز این مراکز نیاز است، قرار نیست که وزارت بهداشت آنها را ساخته و تجهیز کند، بلکه از توان بخش غیردولتی کمک می‌گیرد. بر این اساس ساخت، تجهیز و بهره‌برداری از این مراکز بر عهده بخش غیردولتی است. البته ارائه خدمات در آنها با همکاری دانشگاه‌های علوم پزشکی و با تعرفه غیردولتی خواهد بود.
