زنان،قربانیان خاموش ویروس زگیل تناسلی

شهرزاد همتی: روی صندلی مطب روان‌پزشک نشسته و به پهنای صورتش اشک می‌ریزد. واکنش‌های عصبی از خودش نشان می‌دهد و هر چند دقیقه یک‌بار صندلی را تکان می‌دهد. نمی‌تواند خودش را کنترل کند و میان هق‌هق گریه‌اش با حالتی مستأصل می‌پرسد: «من اصلا هیچی نمی‌دونستم. اگر واکسن داشت برای چی به ما نگفتن؟ خب اگر یک همچین بیماری‌ای وجود داره، اگر آدم‌های دیگه غیر من مبتلا هستن، چرا نباید هیچ اطلاع‌رسانی درستی بشه؟ چرا باید به من بگن که تو حتما سرطان می‌گیری؟ و چرا من باید قربانی زیاده‌خواهی کس دیگری بشم و تا آخر عمرم انگی رو تحمل کنم که مسئولیتش با من نبوده؟»
اسمش نگین است، ٣٧ ساله؛ یکی از چندین بیماری که به این مرکز روان‌پزشکی مراجعه می‌کند و از بیماری زگیل تناسلی (HPV) رنج می‌برد. بیماری کمتر شناخته‌شده Human papillomavirus، راه اصلی انتقالش رفتارهای جنسی پرخطر است و از قضا در کشور ما قربانی اصلی و خاموش آن زنان هستند. زنانی که بعد از ازدواج با همسرانی که از گذشته و روابط خارج از ازدواج آنها بی‌اطلاع هستند، به این ویروس انسانی مبتلا می‌شوند و اگر از بد حادثه نوع خطرناک آن را بگیرند، به سرطان دهانه رحم مبتلا خواهند شد. هرچند زنان تنها قربانیان زگیل تناسلی نیستند و زن و مرد بیشتر اوقات زمانی متوجه می‌شوند به این ویروس مبتلا شده‌اند که کار از کار گذشته و گرفتار سرطان شده‌اند.
محبوبه ٤٤ سال دارد و به سرطان دهانه رحم مبتلا است. پزشکان می‌گویند ٩٩ درصد بیمارانی که به سرطان رحم مبتلا می‌شوند، بدون آنکه بدانند ویروس Human papillomavirus در بدن داشته‌اند. ویروسی که همان زگیل تناسلی است و با آزمایش‌های ابتدایی می‌شود آن را مهار کرد و اتفاقا واکسنی دارد که افراد زیادی از آن مغفول مانده‌اند و به قول محبوبه، آدم‌های زیادی حتی از وجود این بیماری بی‌اطلاعند، چه برسد به اینکه بدانند زگیل تناسلی واکسن دارد.  ناهید خداکرمی، متخصص زنان و زایمان و رئیس انجمن علمی مامایی، درباره بیماری زگیل تناسلی به «شرق» می‌گوید: «بیماری زگیل تناسلی به «اچ‌پی‌وی» شهرت دارد و تاکنون حدود صد گونه از آن شناخته شده و حدود ٤٠ گونه از آن می‌تواند از راه تماس جنسی منتقل شود. تا قبل از این تنها روش شناخته‌شده انتقال این ویروس، روش تماس جنسی بود، اما حالا پزشکان متخصص دریافته‌اند که تماس پوست با پوست نیز می‌تواند این ویروس را منتقل کند. کارهایی مانند اپیلاسیون، رفتن به اماکن عمومی مثل استخر که در آن دستگاه تناسلی ممکن است ارتباط مستقیم با ویروس پیدا کند، می‌تواند باعث ابتلا به «اچ‌پی‌وی» شود». رئیس کارگروه بهداشت معاونت زنان ریاست‌جمهوری در ادامه می‌افزاید: «از نظر اپیدمیولوژی یا وسعت مشکل، در مناطق مختلف شیوع متفاوتی دارد، مثلا در چین ١٥ درصد است و از هر صد زن ١٥ نفر مبتلا به این بیماری هستند. در کشور ما مطالعه‌ای با کمک آژانس بین‌المللی در سال ٢٠١٢ انجام شد و مشخص شد ٧/٧ درصد زنان به این بیماری مبتلا هستند». وی با اشاره به اهمیت این ویروس تأکید می‌کند: «اهمیت این ویروس به دو مسئله بستگی دارد. اول اینکه ابتلا به ویروسی مثل تیپ ٦ و ١١ و ٣١ می‌تواند زگیل تناسلی ایجاد کند که از نظر ظاهری مشکلاتی را برای مریض ایجاد می‌کند، ولی از همه بدتر، انواع پرخطر آن؛ یعنی ویروس ١٨، ١٦، ٥٤ ، ٣٣، ٥٨ و… است که می‌توانند باعث ابتلا به بروز سرطان دهانه رحم در خانم‌ها و سرطان پروستات، مقعد و آلت تناسلی در آقایان شوند و در هر دو جنس می‌توانند باعث ایجاد سرطان حلق، مری و ارگان‌های دیگر شود».
مطابق آمار به‌دست‌آمده، در جوامعی که رفتارهای پرخطر نهادینه است و بی‌بندوباری جنسی وجود دارد، این ویروس بیشتر دیده می‌شود. خوشبختانه کشور ما تاکنون جزء کشورهایی است که میزان شیوع این بیماری در آن بالا نیست، اما نمی‌توان کتمان کرد که نگران‌کننده است. خداکرمی تأکید می‌کند: «برای مثال در منطقه، در پاکستان شیوع این بیماری کمتر از ایران است. در اسپانیا که یک کشور اروپایی است شیوع این بیماری کمتر از ماست، اما در کشورهای منطقه و عربی، ما تقریبا مثل آنها یا گاهی بیشتریم. مهم‌ترین روش پیشگیری از این ویروس، اجتناب از رفتارهای پرخطر و پایبندی و وفاداری به خانواده و همسر است. روش دوم پیگیری واکسیناسیون است، اما واکسیناسیون علیه هشت نوع از این ویروس ایمنی ایجاد می‌کند به شرطی که این واکسن قبل از شروع روابط جنسی تزریق شود؛ یعنی بهتر است در دخترهای ١٢ تا ٢٦ ساله تزریق شود، ولی بعد از آن دیگر کارآیی خود را از دست می‌دهد. روش پیشگیری دیگر پاپ‌اسمیر است؛ یعنی تشخیص زودهنگام ضایعات سرطانی و ابتلا به آن که خانم‌ها بعد از ٣٠ سالگی، هر پنج سال می‌توانند این آزمایش را بر پایه مایع انجام بدهند که اگر جوابش مثبت بود، راه‌های کنترل بیماری شروع می‌شود، اما متأسفانه در آقایان معمولا نوع پرخطر هیچ علامتی ندارد و معمولا وقتی مراجعه می‌کنند که مبتلا به سرطان شده باشند».
نکته‌ای که درباره زگیل تناسلی تمامی پزشکان بر آن تأکید می‌کنند آگاهی‌دادن به جوانان است، رئیس انجمن علمی مامایی تأکید می‌کند: «نه‌تنها درباره زگیل تناسلی، بلکه درباره  بقیه ویروس‌ها و عفونت‌هایی که از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود، باید به جوانان آگاهی داده شود. بیشتر مبتلایانی که به ما مراجعه می‌کنند، اصلا روش محافظت از خود را نمی‌دانند و بنابراین وقتی مبتلا می‌شوند، چون می‌دانند این بیماری انگ بزرگ بی‌بندوباری را برای آنها به همراه دارد، به‌دلیل فشار ناشی از این مشکل افسرده می‌شوند و گاهی دست به خودکشی می‌زنند. و از همه بدتر اگر فرد مبتلا، ازدواج کند می‌تواند این ویروس را منتقل کند».
او در آخر پیشنهاد می‌دهد: «بنابراین می‌طلبد که به ازای هر دو، سه دبیرستان دخترانه، یک مامای مدرسه داشته باشیم تا دختران ما را برای خودمراقبتی از رفتارهای پرخطر توانمند کند و همین‌طور آنها را با ایفای نقش مادری و همسری آشنا کند. درباره دبیرستان‌های پسرانه نیز ما می‌توانیم برای هر سه، چهار دبیرستان پسرانه یک کارشناس ارشد بهداشت عمومی داشته باشیم که دوره دیده باشند و سؤال‌های پسران جوان را پاسخ دهند و خودمراقبتی و توانمندسازی برای پیشگیری از این بیماری‌ها را به آنها آموزش دهند».
مطابق گفته پزشکان متخصص، گاهی زگیل تناسلی بدون هیچ عارضه خاصی باعث توده‌های خوش‌خیم زگیل می‌شود که معمولا سرطانی نمی‌شود، اما هنوز دارویی که بتواند این ویروس را از بین ببرد کشف نشده است. اینها گفته دکتر فرزانه، فوق تخصص زنان و مامایی در گفت‌وگو با «شرق» است، دکتر فرزانه می‌گوید زگیل را می‌شود بسته به اینکه در کجای بدن قرار دارد، درمان کرد، اما وقتی زگیل‌ها بزرگ یا مکرر باشند لازم است از پایه ویروس تکه‌برداری شود تا تشخیص داده شود ضایعه پیش‌سرطانی دارند یا نه. به گفته این متخصص زگیل تناسلی معمولا علامت بالینی‌ای به صورت درد، سوزش و ترشح ندارد و معمولا وارد خون نمی‌شود و به صورت موضعی رشد می‌کند. این زگیل می‌تواند روی هر بافت مخاطی و پوستی که خراشیده شده باشد، بنشیند و وارد سلول و هسته آن شده و تکثیر شود و متأسفانه با وسایل جلوگیری جنسی هم منتقل می‌شود، در واقع تماس پوستی ساده باعث انتقال این ویروس خواهد شد». دکتر فرزانه تأکید می‌کند تقریبا ٩٩,٩ درصد سرطان‌های دهانه رحم از طریق این ویروس ایجاد می‌شود. شما هیچ سرطانی را پیدا نمی‌کنید که علت آن به این خوبی پیدا شده باشد. تنها سرطانی که صددرصد با ویروس ارتباط دارد و می‌توان ویروس آن را کنترل‌ کرد، سرطان دهانه رحم است».
زگیل تناسلی را می‌‌توان کنترل کرد و جلوی رشد آن را در جامعه گرفت، اما مسئله اصلی اینجاست که هنوز به طور جدی، درباره آن فرهنگ‌سازی نشده است. عده‌ای معتقدند با آموزش درباره رشد این بیماری می‌توان جلوی بروز آن را گرفت و نباید بگذاریم دیر شود. شاید اگر عجله نکنیم، روزی این بیماری از ایدز پیشی بگیرد و آن وقت مانند «اچ‌آی‌وی» هیچ کمپینی به ما کمک نخواهد کرد. امروز اداره پیشگیری از سرطان وزارت بهداشت هم به علت اینکه زگیل تناسلی با سرطان ارتباط مستقیم دارد، وارد عملیات شده است. دکتر علی مطلق، ریاست این مرکز، به «شرق» می‌گوید: «کاری که می‌کنیم شناسایی افرادی است که به این ویروس آلوده هستند، بعد اگر امکانش بود، به دیگر شهرها توسعه خواهیم داد».
به گفته متخصصان این بیماری، واکسن زگیل تناسلی از سال ١٣٩٠ در دسترس عموم قرار گرفته، اما تحت پوشش بیمه نیست. برای پیشگیری از بیماری، دختران باید سه نوبت واکسینه شوند،اما به قول محبوبه در شرایطی که هنوز خیلی‌ها از وجود این بیماری و ویروس Human papillomavirus بی‌اطلاعند، چگونه می‌توان انتظار داشت که مردم به دنبال واکسینه‌کردن دخترانشان باشند که قربانیان خاموش این بیماری هستند؟