ریالی به مهمانان خارجی ندادیم/ برخی از موفقیت دیگران زجر می‌کشند
سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر جمعه ۷ اردیبهشت ماه به خط پایان رسید و حالا با پایان این جشنواره باید به ارزیابی آن پرداخت و دید که آیا پس از چهار دوره مستقل شدن از بخش ملی جشنواره فیلم فجر توانسته به اهداف خود برسد یا نه چراکه هنوز تعدادی از منتقدان معتقدند این جشنواره در اشل جهانی برگزار نمی شود و تنها این عنوان را یدک می کشد.
با پایان سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر به گفتگو با رضا میرکریمی دبیر این رویداد سینمایی نشستیم تا او از میزان تحقق اهداف جشنواره، موانع پیش رو، جهانی شدن یا منطقه ای بودن، کیفیت بخش بازار فیلم، انتخاب فیلم های خارجی برای نمایش در جشنواره و … سخن بگوید.
که شرح بیشتر آن را در زیر می خوانید:
*سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر هم به پایان رسید و حالا شما می توانید ارزیابی ای از این دوره داشته باشید که چقدر به اهدافی که مدنظر داشتید رسیده اید و چه بخشی از اهداف محقق نشده است؟
– جای خالی یک جشنواره مهم و تاثیرگذار سینمایی در منطقه جغرافیایی ما احساس می شد به همین دلیل تصمیم گرفتیم به سمت برگزاری چنین رویدادی برویم و جشنواره فیلم فجر را از محیطی که فقط به فیلم های ایرانی می پردازد، خارج و آن را تبدیل به رویدادی کنیم که آثار و استعدادهای منطقه را هم معرفی می کند.
حال با اتمام سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر باید بگویم که ما به بخش زیادی از این اهداف رسیده ایم و حتی نتیجه آن بیشتر از توقعمان هم شده است. تصور ما این بود که شاید این اتفاق در سال پنجم و ششم جدایی بخش جهانی از بخش ملی جشنواره فیلم فجر رخ دهد ولی آمارها و نظرسنجی ها از مهمانان داخلی و خارجی، بازتاب های مطبوعاتی و کیفیت حضور مهمانان خارجی نشان می دهد که بخش زیادی از اهدافمان محقق شده است.
*اما بر خلاف رضایتی که شما از جشنواره دارید منتقدان شما بر این باور هستند که جشنواره جهانی فیلم فجر در اشل جهانی برگزار نمی شود و صرفا برخی کشورها را پوشش می دهد که الزاما دارای صنعت سینمای قابل اعتنایی نیز نیستند.
-این یک حرف غیرکارشناسانه است. ما امسال از ۵۴ کشور فیلم داشتیم و توانستیم ۲۰۰ عنوان اثر به نمایش بگذاریم همچنین از ۷۸ کشور در اقصی نقاط جهان مهمان داشتیم پس نمی شود گفت که این جشنواره به لحاظ کمّی یک جشنواره جهانی نیست.
تاکید من بر اینکه ما می خواهیم در منطقه اول شویم و دیگر به شکل بلامنازع تمام یا اکثر مبادلات تجاری و فرهنگی سینمای منطقه در آینده از طریق این جشنواره صورت بگیرد به این معنی نیست که این جشنواره به صورت جهانی برگزار نمی شود.
به نظرم این حرفی که مطرح کردید از سوی کسانی گفته می شود که اصولاً جشنواره جهانی را نمی شناسند و اکثر آنها مطلقاً تصور دقیقی از این ندارند که یک جشنواره جهانی چه مشخصاتی باید داشته باشد تا بشود آن را استاندارد تلقی کرد. با این وجود مهم این است که مهمانان حرفه ای ما و آنهایی که به طور مرتب به جشنواره های بین المللی می روند این نظر را ندارند یعنی مدیران و برنامه ریزان جشنواره ها، فیلمسازانی که از خارج از کشور آمده اند و کسانی که دائماً در سفر هستند و می توانند جشنواره ما را با جشنواره های دیگر مقایسه کنند، می گویند که جشنواره جهانی فیلم فجر رشد چشمگیری داشته است و عیار برگزاری آن در سطح خوبی قرار دارد.
*آقای میرکریمی یکی از بخش های مهم هر جشنواره ای بخش بازار آن است اما با وجود اینکه بیست و یک دوره از برگزاری بازار فیلم فجر می گذرد، ما هنوز نتوانسته ایم بازار خوبی برای آثار در این جشنواره فراهم کنیم و گویا بیشتر به صورت نمادین و زینتی، این بخش در حاشیه جشنواره برگزار می شود.
– به طور کلی با شما موافقم، اما باید بگویم امسال قدم های خوبی در این حوزه برداشتیم و به اعتراف پخش کننده های مهم داخلی، تعداد خریدارانی که امسال آمده بودند از سال قبل بیشتر بود ولی من ادعای این را ندارم که بازار جشنواره جهانی فیلم فجر در حال انجام اتفاقات تجاری مربوط به سینمای ایران و منطقه است، اصلا به نظرم برای برگزاری یک بازار جدی و بین المللی مشکلات زیادی داریم زیرا قوانین لازم را برای کپی رایت نداریم و اصولاً در تجارت با کشورهای منطقه و دیگر کشورها دچار مشکلات فراوانی هستیم که با آنها در حوزه های غیر سینمایی هم مواجه هستیم.
این بخش فاصله زیادی با آنچه که ایده آل ما است، دارد با این حال سعی می کنیم بخش بازار به مرور کیفیت بهتری پیدا کند. بهبود این موضوع بستگی به چیزهای بسیاری دارد؛ موضوعاتی که دست ما نیست برای مثال بستگی به مناسبات کشور، اوضاع اقتصادی، مناسبات تجاری ما با دیگر کشورها و بهبود روابط سیاسی ما با بسیاری از کشورهای منطقه دارد زیرا بسیاری بی دلیل نسبت به ما گارد دارند.
*جشنواره جهانی فیلم فجر هنوز هم فیلم های مطرح و درجه یک خارجی را به نمایش نمی گذارد و این باعث می شود باز هم مخاطبان به دنبال تماشای فیلم های ایرانی در جشنواره جهانی فیلم فجر باشند. پاسخ شما نسبت به این مساله چیست؟
-فراموش نکنیم که چهار سال پیش وقتی فیلم های خارجی پخش می شد حتی یک نفر هم برای تماشای این آثار به سالن نمی رفت. جشنواره ای که من تحویل گرفتم رویدادی بود که به قول خیلی از مخالفان آن مرده بود و اصلاً نمی توانست به اندازه تعداد انگشتان یک دست هم مخاطب برای دیدن فیلم های خارجی به خود جذب کند در حالی که حالا جلوی درِ سالن ها برای تماشای این آثار و حتی مستندهای خارجی صف های طویلی کشیده می شود.
جشنواره ای که من تحویل گرفتم رویدادی بود که به قول خیلی از مخالفان آن مرده بود و اصلاً نمی توانست به اندازه تعداد انگشتان یک دست هم مخاطب برای دیدن فیلم های خارجی به خود جذب کندبراساس آماری که ما داریم و بعداً منتشر می شود سال گذشته ضریب اشغال صندلی سالن های جشنواره نزدیک به شصت و اندی بود اما در این دوره بالای ۷۵ درصد است و این امر نشان می دهد که استقبال از آثار خارجی نسبت به سال گذشته بیشتر شده است ضمن اینکه این موضوع که گفته می شود فیلم های ایرانی بیشتر با استقبال مواجه می شود، اصلا چیز عجیبی نیست. کسانی که چنین اعتراض هایی می کنند پایشان را از ایران بیرون نگذاشته اند و به جشنواره ای نرفته اند اگر هم رفته باشند، احتمالاً به چند جشنواره بی کیفیت رفته اند و نمی توانند مقایسه درستی انجام دهند و در این زمینه کارشناس نیستند. به غیر از چند جشنواره مثل کن، برلین ونیز که حجم فیلم داخلی که در آنها به نمایش گذاشته می شود کم است، در اکثر جشنواره های دنیا در زمان پخش فیلم های کشور میزبان، سالن پر می شود یعنی همچنان همان تماشاگران حرفه ای جشنواره ها هم به فیلم های ملی خودشان استقبال بیشتری نشان می دهند چون دوست دارند از فیلم ها آگاه شوند و کنجکاو هستند، بنابراین این امر یک چیز کاملاً عادی است حتی من این موضوع را در روسیه، ژاپن، هند، استونی و… دیده ام و به نظرم اتفاق بدی نیست.
اگر سالن فیلم های خارجی خالی می ماند، می توانستیم بگوییم جشنواره به اهداف خودش نرسیده است. متاسفانه عادت تماشای فیلم خارجی روی پرده به دلیل اکران نشدن این آثار از بین رفته است و این موضوع با دو یا سه سال برگزاری جشنواره به یکباره مرتفع نمی شود. من احساس می کنم که نمایش آثار خارجی در این جشنواره نسبت به سه سال قبل که سالن ها خالی می ماند در شرایط بسیار بهتری قرار دارد.
*پس نوع فیلم ها را در اقبال مخاطب تاثیرگذار نمی دانید؟
-در مورد اینکه برخی می گویند فیلم ها خوب نیستند، موافق نیستم اتفاقاً من فیدبک های بسیاری مبنی بر این دارم که مخاطبان فیلم ها را دوست داشته اند. ضمن اینکه مهمترین، عادلانه ترین و منصفانه ترین معیار برای سنجش این موارد، معیارهای کمی است. وقتی ضریب اشغال صندلی های آثار خارجی بالای ۷۰ درصد می شود، اصلاً دیگر این موضوع که چند نفر یک فیلم را دوست داشته یا نداشته اند، مهم نیست.
در ایران بعضی ها همچنان فکر می کنند فیلم خارجی یعنی فیلم آمریکایی و هالیوودی. مجموع بازیگران شاخصی که این افراد می شناسند بیشتر از ۲۰ بازیگر تراز اول هالیوودی نیست از همین رو تصورشان این است که اگر در فیلمی آن بازیگران نباشند و یا مثلاً فیلم های خارجی جشنواره در مدل و استایل فیلم های هالیوودی نباشد پس جشنواره از آثار خوب خارجی برخوردار نیست در حالی که اکثر جشنواره های دنیا علیه سینمای هالیوود شکل گرفته اند.
در ایران بعضی ها همچنان فکر می کنند فیلم خارجی یعنی فیلم آمریکایی و هالیوودی. مجموع بازیگران شاخصی که این افراد می شناسند بیشتر از ۲۰ بازیگر تراز اول هالیوودی نیستاتفاقا در جشنواره های حرفه ای دنیا فیلم هایی را می بینید که آلترناتیو و مستقل هستند؛ فیلم هایی که خارج از جریان مسلط ساخته شده اند و اتفاقا صف های طویلی برای همین فیلم ها کشیده می شود چون این فیلم ها، آثاری هستند که به راحتی نمی توان آنها را پیدا کرد و دید در حالی که سی دی های فیلم هالیوودی در همه جا وجود دارد یا می شود به راحتی آنها را دانلود کرد.
بیرون از جریان غالب سینمای هالیوود ما فیلم هایی داریم که اولاً درباره حقایق امروز بشری و توسط مجموعه ای از روشنفکران کشورهای مختلف ساخته شده اند و تماشای آنها یک فرصت مطالعاتی مناسب برای محققان است تا بتوانند با دغدغه های بشر امروز آشنا شوند و این رسالت جشنواره ما است. در نتیجه تصور برخی از دوستان مبنی بر اینکه در صورت نمایش فیلم های بیگ پروداکشن هالیوودی جشنواره خوبی خواهیم داشت، غلط است و ما اصلاً دنبال چنین فیلم هایی نیستیم.
*با توجه به اینکه برخی از جشنواره های داخلی سال ها به دنبال آوردن همین مهمانانی بودند که در جشنواره جهانی فیلم فجر حضور داشتند و موفق نشدند، شما برای حضور این افراد در ایران چقدر هزینه کردید؟ آیا اصلا پولی رد و بدل شده است؟
-متاسفانه وقتی یک کار خوبی انجام می شود و یا یک جایی کسی موفق می شود، جمع زیادی که هیچ کارنامه درخشانی ندارند و کلا شغلشان انتقاد کردن است و به دنبال زدن انگ به این و آن هستند زیرا می خواهند خیال خودشان راحت شود، در خلوتشان آسوده باشند و پیش خودشان بگویند که اگر ما کاری نکردیم دیگران هم نمی توانند انجام دهند، شروع به حاشیه سازی می کنند.
ما به هیچ کدام از مهمانان پول ندادیم و بیشترین خدماتی که به آقای الیور استون دادیم این بود که ۲ بلیت هواپیمای او و همسرش را تقبل کردیم، در حالی که من می دانم آدم های هم تراز او وقتی به جشنواره های منطقه ای می روند تنها برای حضورشان ۱۰۰ هزار دلار دستمزد می گیرند.
ما به هیچ کدام از مهمانان پول ندادیم و بیشترین خدماتی که به آقای الیور استون دادیم این بود که ۲ بلیت هواپیمای او و همسرش را تقبل کردیماین مهارت و توانایی تیم جشنواره جهانی است که توانسته برای مهمانان خود یک گردهمایی کنجکاوی برانگیز ایجاد کند و شکل دعوتش آنها را وسوسه کند تا این افراد پیش خود بگویند که اگر تجربه حضور در این جشنواره را نداشته باشند، متضرر می شوند و چیزهایی را از دست می دهند که در جای دیگر نمی توانند به دست بیاورند.
من می دانم خیلی از افراد دوست ندارند به این موضوع اعتراف کنند که جمع کردن این حجم از مهمانان درجه یک خارجی در یک جشنواره چقدر دشوار است. برخی هم فکر می کنند این کار یک امر بسیار ساده است اما به عنوان کسی که تجربه زیادی دارم و در جشنواره های مختلفی حضور داشته ام باید بگویم خیلی از جشنواره های معتبر با یک یا دو نفر از مهمانان ما برگزار و تمام شوی آنها روی آن یک یا دو نفر متمرکز می شود و بقیه مهمانانشان از افراد درجه ۲ هستند در حالی که ما امسال بیش از ۱۴ نام برجسته در جشنواره داشتیم که هر کدام از آنها برای برگزاری یک جشنواره کافی هستند. ضمن اینکه ما این افراد را از روی فرش قرمز رد نکردیم، به آنها هتل های مجلل ندادیم و حتی به غیر از یکی دو نفر آنها به بقیه بلیت معمولی برای آمدن به ایران داده ایم. ما از آنها کمال بهره را هم بردیم یعنی این مهمانان در طول جشنواره ورک شاپ های متعددی برگزار کردند، در دانشگاه ها سخنرانی کردند، ده ها مصاحبه علمی و سینمایی انجام دادند.
*البته ما متوجه شده ایم که برخی از سینماگران ایرانی ضمن تماس با برخی از مهمانان آنها را از حضور در ایران برحذر می کرده اند برای مثال به آنها پیام داده و گفته اند ایران جای امنی برای حضور شما نیست و به این نحو در کار شما خلل ایجاد کرده اند. این واقعیت دارد؟
-ما شرایط تاسف باری در رعایت نکردن اخلاق فردی و اجتماعی داریم. فکر می کنم برای همه قابل تصور باشد که برگزاری چنین جشنواره ای با این ابعاد و این استاندارد چقدر مشکلات دارد اما ای کاش برخی از این مشکلات قابل پیش بینی باشند. یعنی مشکلاتی که ممکن است در هر جشنواره و در هر کجا رخ بدهد برای مثال ممکن است مهمانی قول حضور دهد اما به یکباره یکی از اقوامش فوت کند و نتواند بیاید، این چیزی است که محتمل است و تصورش سخت نیست اما برای برگزاری این جشنواره با تصویر منفی که رسانه ها از ایران ساخته اند و با مقررات بین‌المللی که انتقال پول را از کشور ما سخت کرده و برای رزرو یک بلیت برای نمایش فیلم ها مشکل وجود دارد باید جنگید، ضمن اینکه قانون آمریکا مبنی بر اینکه اگر تبعه های اروپایی و کشورهای دیگر به ایران بیایند برای رفتن به آمریکا باید ویزا بگیرند و دیگر بدون ویزا نمی توانند به آمریکا بروند، مشکل ایجاد کرده و باید با آن هم جنگید و در کنار همه این موارد باید با تعدادی آدم کوته بین در داخل هم جنگید.
از آنها بدتر کسانی هستند که تصور می کنند آدم های روشنفکری هستند و ادعا دارند خیلی با قشری گری مخالفند ولی متأسفانه هم قشری هستند و هم جزم اندیش و برای رسیدن به اهداف خود که معمولاً اهداف نفسانی است، هر کاری که فکر کنید انجام می دهند وقتی می گویم کوته بین به این معنی نیست که این افراد برای جناح خاصی هستند بلکه افراطی هایی هستند که تاکید می کنم صرفا خود را مذهب منتسب می کنند ولی مطلقاً به منافع ملی فکر نمی کنند و اصولاً هیچ اتفاق سازنده ای را بر نمی تابند و از آنها بدتر کسانی هستند که تصور می کنند آدم های روشنفکری هستند و ادعا دارند خیلی با قشری گری مخالفند ولی متأسفانه هم قشری هستند و هم جزم اندیش و برای رسیدن به اهداف خود که معمولاً اهداف نفسانی است، هر کاری که فکر کنید انجام می دهند یعنی با مهمان خارجی تماس می گیرند و می گویند ایران جای امنی نیست و به این کشور نیایید، آنها به این فکر نمی کنند که این موضوع چقدر بد است و عواقبش به خودشان بازمی گردد زیرا به هر حال آنها هم در اینجا زندگی می کنند.
حتی کارهایی که با مهمانان بعد از ورودشان به ایران می کنند حیرت انگیز است؛ آنها تلاش می کنند این مهمانان را ببینند، پیغام های غلط به آنها می دهند و صحبت های آنها را به شکل اگزجره ای برایشان ایمیل می کنند. برای مثال ما مهمانی داشتیم که ترسیده بود و می گفت من این موارد را نگفتم و این چنین سعی می کنند تعادل روحی و روانی مهمانان را به هم بزنند. من برای آنها ابراز تأسف می کنم چرا که فکر می کنم آنها زجر می کشند و نمی توانند نه تنها موفقیت فرد دیگر بلکه موفقیت کشور خودشان ببینند و این خیلی تلخ است.
