راه اندازی بزرگ ترین واحد نمک زدایی کشور؛ پاسخی راهبردی به بحران آب

تریتا نیوز /بهره برداری از واحد دوم نمک زدایی بندرعباس، به عنوان بزرگ ترین مجتمع نمک زدایی آب دریا در ایران، نه تنها تولید پایدار آب برای صنایع فلات مرکزی را در پی دارد، که از نظر مقیاس تصفیه آب، توسعه ساخت داخل، ارزش سرمایه گذاری و نوع دانش آن برای محیط زیست؛ پروژه ای ویژه و منحصر به فرد بوده که با حمایت و تسهیل گری ایمیدرو و وزارت صمت به ثمر نشست.

به گزارش تریتا نیوز به نقل از روابط عمومی ایمیدرو، «احداث و بهره‌برداری از واحد دوم نمک‌زدایی بندرعباس در واقع بلکه پاسخی راهبردی به بحران کم‌آبی کشور است. با اجرای این طرح، برای نخستین بار در کشور، انتقال آب شیرین از خلیج‌فارس به فلات مرکزی به‌صورت پایدار و صنعتی انجام شد.

این پروژه با سرمایه‌گذاری و مشارکت شرکت‌های معدنی و صنعتی گل‌گهر، ملی صنایع مس و معدنی و صنعتی چادرملو و با راهبری و حمایت ایمیدرو و وزارت صمت اجرا شد و بهره برداری از آن هفته گذشته با فرمان دکتر پزشکیان رئیس جمهور صورت گرفت. این واحد اکنون تأمین آب صنایع بزرگ در استان‌های هرمزگان، کرمان، یزد و اصفهان را تضمین می‌کند.

در واقع، هدف این طرح ایجاد یک زیرساخت ملی برای امنیت آب و پایداری تولید صنعتی است؛ پروژه‌ای که علاوه بر کاهش فشار بر منابع زیرزمینی، مسیر توسعه‌ی صنایع غیرنفتی کشور را هموار می‌کند.

«تاسیسات نمک زدایی در زمینی به مساحت ۱۵۵ هکتار احداث شده و شامل تمامی زیرساخت‌های اصلی نظیر آبگیر دریایی با ظرفیت روزانه ۴.۵ میلیون متر مکعب، پیش‌تصفیه، اسمز معکوس (SWRO) با سیستم‌های بازیافت انرژی (ERD)، پساتصفیه، ایستگاه‌های پمپاژ و پست‌های برق GIS است.

در این واحد، آب دریا از عمق حدود ۱۰ متر و فاصله‌ی ۱۲۰۰ متری از ساحل برداشت و از طریق ۷ لوله‌ی دریایی پلی‌اتیلن با قطر ۲.۵ متر به سازه آبگیر منتقل می‌شود.

ظرفیت جدید؛ پشتیبان جنوب و فلات مرکزی

این واحد در شبانه‌روز حدود ۲۰۰ هزار مترمکعب آب دریا را نمک‌زدایی می‌کند—معادل ۷۰ میلیون مترمکعب در سال— و با بهره‌برداری از آن، ظرفیت کل مجتمع (با احتساب واحد نخست)، به ۱۴۰ میلیون مترمکعب در سال رسیده است. این ظرفیت، پشتیبان اصلی تأمین آب شرب و صنعتی جنوب و فلات مرکزی کشور است.

بومی سازی در طراحی و بهره برداری

یکی از اهداف اصلی ما در اجرای واحد دوم، بومی‌سازی دانش فنی طراحی و بهره‌برداری از سامانه‌های نمک‌زدایی در مقیاس صنعتی بود. در این پروژه، تمامی مراحل طراحی پایه، طراحی تفصیلی، نصب و راه‌اندازی به‌صورت کامل توسط مهندسان ایرانی و شرکت‌های داخلی انجام شد. شرکت مهندسی توسعه آب آسیا به‌عنوان بازوی فنی و اجرایی واسکو، تمام فرآیند مهندسی، مدل‌سازی هیدرولیکی و فرآیندی، طراحی خطوط لوله، انتخاب تجهیزات و راه‌اندازی سیستم‌های کنترل را در داخل کشور انجام داده است.

در فرآیند اسمز معکوس (SWRO)، از پمپ‌های فشارقوی با راندمان بالا و سیستم‌های بازیافت انرژی استفاده شده است. هرچند تجهیز اصلی بازیافت انرژیERD) ) از شرکت‌های معتبر خارجی تأمین شده، اما طراحی، نصب، یکپارچه‌سازی و تنظیمات فرآیندی آن کاملاً توسط مهندسان ایرانی انجام شد تا بیشترین راندمان انرژی به‌دست آید.

بومی سازی در شرایط تحریم

اجرای این پروژه در شرایط تحریم‌های گسترده در شرایطی محقق شد که تمام سازه‌های صنعتی، لوله‌کشی‌ها، مخازن تحت فشار، سیستم‌های پایپینگ، تجهیزات ابزار دقیق، سامانه‌های برق، کنترل و اتوماسیون صنعتی DCS/SCADA توسط سازندگان و پیمانکاران ایرانی طراحی و اجرا شده است.

سرمایه گذاری ۲۰۳ میلیون یورویی

«برای اجرای واحد دوم نمک‌زدایی بندرعباس، حدود ۲۰۳ میلیون یورو به‌همراه ۶۲ هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری انجام شده است؛ سرمایه‌ای که به طور مستقیم صرف احداث زیرساخت‌های حیاتی در ساحل خلیج‌فارس و توسعه‌ی فناوری‌های بومی نمک‌زدایی شد.

نتیجه‌ی این سرمایه‌گذاری، ایجاد بیش از ۲۰۰ فرصت شغلی مستقیم و حدود ۴۰۰ فرصت غیرمستقیم در زمان بهره‌برداری است؛ اما اثر واقعی آن بسیار گسترده‌تر است. در دوره‌ی ساخت، طراحی و نصب، بخش عمده ای از تجهیزات و خدمات مهندسی پروژه از داخل کشور تأمین شد که این موضوع رونق صنایع داخلی در حوزه‌های لوله‌سازی، فولاد، برق، ابزار دقیق و خدمات مهندسی را در پی آورد.

کمک به کسب و کارهای محلی و زیرساخت

در سطح منطقه‌ای، حضور شرکت‌های پیمانکار و سازندگان ایرانی در بندرعباس موجب رشد کسب‌وکارهای محلی، آموزش نیروی انسانی متخصص و توسعه‌ی توان فنی استان هرمزگان شد.

از دیگر سو تمامی مراحل طراحی و بهره‌برداری این واحد بر اساس استاندارد ملی کیفیت آب دریاهای ایران انجام شده است.

بر اساس گزارش‌های پایش زیست‌محیطی که به‌صورت فصلی و با همکاری دانشگاه هرمزگان انجام می‌شود، شاخص‌های کیفی آب در اطراف محل تخلیه در محدوده مجاز هستند به طوری که افزایش شوری در محل تخلیه کمتر از ۰/۱ PSU بوده و در فاصله‌ی ۲۰۰ متری به شرایط طبیعی دریا برمی‌گردد. از سوی دیگر شاخص‌های میکروبی صفر گزارش شده‌اند و کدورت در حد مجاز استاندارد باقی مانده است.

علاوه بر این، در فرایند نمک‌زدایی با بهینه‌سازی مصرف انرژی، کاهش تزریق مواد شیمیایی و کنترل پسماندها تلاش شده ردپای زیست‌محیطی کل سامانه به حداقل برسد.

در مجموع، تمام داده‌های پایش نشان می‌دهد این مجتمع یکی از پایدارترین و استانداردترین تأسیسات نمک‌زدایی کشور از نظر زیست‌محیطی است.

برنامه فاز جدید

هم‌زمان با بهره‌برداری از واحد دوم، تفاهم‌نامه احداث واحدهای سوم و چهارم نمک‌زدایی هرکدام با ظرفیت ۷۰ میلیون مترمکعب در سال و همچنین اجرای فاز دوم خط انتقال آب خلیج‌فارس نهایی شده است.

فاز دوم این طرح با مشارکت و سرمایه‌گذاری شرکت ملی صنایع مس ایران در حال اجرا است و هدف از آن، تأمین پایدار بخش قابل‌توجهی از نیاز آبی صنایع معدنی کشور، به‌ویژه مجتمع‌های صنعتی مس در استان کرمان است. این خط به طول تقریبی ۴۵۲ کیلومتر از بندرعباس تا منطقه سرچشمه امتداد دارد و ظرفیت نهایی آن ۲۱۰ میلیون مترمکعب در سال است. در طول مسیر، چندین ایستگاه پمپاژ بین‌راهی، مخازن تعادلی، ایستگاه‌های فشارشکن و پست‌های برق ۲۳۰ و ۶۳ کیلوولت احداث می‌شود تا انتقال آب در ارتفاع بیش از دو هزار متر به‌صورت پایدار انجام شود.

در طراحی این خط از لوله‌های فولادی با قطر بالا و پوشش‌های ضدخوردگی ویژه برای انتقال آب دریا و آب نمک‌زدایی‌شده استفاده شده است. با اجرای این پروژه، بخش زیادی از نیاز آبی صنایع مس از منابع دریا تأمین می‌شود و وابستگی به منابع زیرزمینی و سطحی به‌شدت کاهش می‌یابد؛ اقدامی که از نظر زیست‌محیطی نیز گامی مهم در حفاظت از منابع آب شیرین کشور محسوب می‌شود.

در ادامه، با احداث واحدهای سوم و چهارم نمک‌زدایی و تکمیل فاز دوم انتقال، ظرفیت کل طرح از خلیج‌فارس به فلات مرکزی به بیش از ۳۵۰میلیون مترمکعب در سال خواهد رسید که نقطه‌عطفی در تأمین پایدار آب شرب و صنعتی کشور به شمار می‌آید.

این پروژه نمونه‌ای عملی از تحقق شعار سال ۱۴۰۴: «سرمایه‌گذاری برای تولید» است؛ سرمایه‌گذاری‌ که با تکیه بر توان داخلی، بومی‌سازی فناوری، ایجاد زیرساخت‌های پایدار و رعایت حفاظت محیط‌زیست، و با رعایت مبانی توسعه پایدار، نقش مؤثری در توسعه اقتصادی، ایجاد فرصت‌های شغلی و رونق پایدار صنایع غیرنفتی کشور ایفا خواهد کرد.

ویژگی های روش اسمز معکوس

از نظر زیست‌محیطی، اسمز معکوس (RO) بهتر از روش‌های حرارتی ((MSF و (MED) است به این دلیل که حجم پساب(brine) کمتری تولید می‌کند (تا ۳ برابر کمتر). همزمان تولید گرما ندارد، مصرف انرژی و انتشار کربن آن نیز بسیار کمتر از روش های دیگر است این در حالی است که بیشتر آب شیرین کن های کشورهای حاشیه خلیج فارس با روش های حرارتی کار می کنند.

نقش ایمیدرو در اجرای پروژه

به گفته احسان انصاری مدیرعامل شرکت تأمین و انتقال آب خلیج فارس (واسکو)، اجرای موفق واحد دوم طرح عظیم نمک‌زدایی بندرعباس توسط شرکت واسکو، بی‌تردید مرهون حمایت‌های راهبردی و پشتیبانی‌های مستمر سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران ( ایمیدرو) است. این سازمان با ایفای نقشی محوری در سیاست‌گذاری، هدایت و ایجاد هماهنگی میان شرکت‌های سرمایه‌گذار ـشامل شرکت‌های گل‌گهر، ملی صنایع مس ایران و چادرملو ـزمینه هم‌افزایی مؤثر منابع مالی، فنی و اجرایی را فراهم ساخت.

انصاری تاکید کرد: بخش قابل‌توجهی از منابع مالی پروژه با مشارکت شرکت‌های تابعه و پشتوانه اطمینان‌بخش ایمیدرو تأمین شد؛ امری که ضمن تسریع در روند اجرای فازهای مختلف طرح، موجب کاهش ریسک‌های سرمایه‌گذاری و ارتقای اطمینان سرمایه‌گذاران شد.

مدیر عامل شرکت تأمین و انتقال آب خلیج فارس یادآور شد: در حوزه زیست‌محیطی نیز، ایمیدرو با تعامل سازنده و هماهنگ با دستگاه‌های ذی‌ربط، نقشی کلیدی در تسهیل فرآیند اخذ مجوزهای محیط‌زیست، اجرای مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی(EIA) و نظارت بر رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی ایفا کرد. این همراهی مؤثر سبب شد تمامی مراحل طراحی، ساخت و بهره‌برداری پروژه در انطباق کامل با الزامات سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور و با حداقل اثرگذاری بر اکوسیستم ارزشمند خلیج‌فارس انجام پذیرد.

انصاری تاکید کرد: در مجموع، نقش ایمیدرو در این پروژه صرفاً به حمایت مالی محدود نبوده، بلکه شامل راهبری کلان، نظارت ساختاری، پشتیبانی حقوقی و زیست‌محیطی نیز بوده است؛ نقشی چندوجهی که به‌درستی می‌توان آن را الگویی موفق از مشارکت سازنده دولت و بخش خصوصی در توسعه زیرساخت‌های حیاتی کشور دانست و آن را زمینه‌ساز استمرار طرح‌های بزرگ انتقال آب از خلیج‌فارس به فلات مرکزی ایران برشمرد.