دستاوردهای اخیر زنان عربستان سعودی در مسیر برابری جنسیتی؛ از حق رأی تا اجازه سفر
زنان بالای سن ۲۱ سال در عربستان سعودی دیگر برای سفر به خارج از کشور نیازی به اجازه سرپرست (ولی) مذکر یا همراهی آن ها ندارند. این آخرین نمونه از کاهش محدودیت های قانونی این پادشاهی در مورد زندگی روزمره و آزادی های زنان در دو سال اخیر است. همچنین این کشور در نهایت به زنان اجازه رانندگی داده، به ممنوعیت چند ده ساله بر فعالیت سینماها پایان داده و در حال ساختن یک شهر سرگرمی چند میلیارد دلاری است که وسعت آن دو و نیم برابر دیزنی لند خواهد بود.
بسیاری از این تغییرات نتیجه مستقیم سیاست های محمد بن سلمان، ولیعهد ۳۳ ساله کشور است که از زمان رسیدنش به مقام ولیعهدی عربستان سعودی در ژوئن ۲۰۱۷ آغاز شده و گام های بزرگی برای تحول در کشور و مدرنیزه کردن آن به منظور استقلال اقتصاد کشور از درآمدهای نفتی و آمادگی برای آینده عربستان محسوب می شوند. اگر چه او به عنوان چهره ای سیاسی دیده می شود که در حال کاهش محدودیت های شهروندان عربستانی و بخصوص زنان در زمینه آزادی های شخصی است، بن سلمان را به خاطر مسائل حقوق بشری مورد انتقاد شدید قرار می دهند. سازمان سیا در نهایت به این نتیجه رسیده که بن سلمان دستور قتل فجیع جمال خاشقجی، روزنامه نگار منتقد این کشور را در پاییز ۲۰۱۸ در استانبول داده است.
با این وجود بسیاری از تغییرات و سیاست های او در دو سال اخیر به شکل محسوسی باعث بهبود شرایط برای زندگی روزمره زنان عربستانی شده که اگر چه در مقایسه با آزادی های زنان در کشورهای غربی ناچیز به شمار می آیند اما با توجه به محدودیت های شدیدی که زنان عربستانی تا همین دو سال پیش و برای بیش از چندین دهه می دیدند، می توان این آزادی ها را بی سابقه و باز کننده مسیر این زنان برای دستیابی به آزادی برابر با مردان دانست. در ادامه این مطلب می خواهیم شما را با فعالیت هایی که زنان عربستان سعودی در دو سال اخیر به دست آورده اند آشنا کنیم.
زنان عربستان سعودی می توانند بدون اجازه و همراه ولی مرد خود سفر کنند
زنان عربستانی اکنون می توانند بدون اجازه سرپرستان مرد (شوهر، پدر و برادر) خود درخواست ویزا نمایند. همچنین آن ها برای سفر به خارج از کشور نیز دیگر نیازی با اجازه این افراد ندارند. در اصلاح قوانین عربستان سعودی در این زمینه، زنان بالای ۲۱ سال در زمینه سفر کردن در داخل و خارج از کشور حقوقی برابر مردان خولاهند داشت. در گذشته، زنان تنها صفحه ای در پاسپورت های سرپرستان مرد خود داشتند و نمی توانستند بدون اجازه آنان به سفر بروند. بر اساس قوانین گذشته، محل زندگی و اقامت یک زن یا دختر باید همان محلی می بود که ولی مرد او در آن جا ساکن بوده یا اقامت داشت اما این قانون اکنون تنها در مورد زنان و دختران کمتر از ۲۱ سال صدق می کند.
این بدان معناست که زنان زیر ۲۱ سال هنوز هم متعهد و ملزم به قانون سرپرستی خواهند بود. آمار نشان می دهد که بسیاری از ۱٫۰۰۰ زنی که سالانه از عربستان سعودی فرار می کنند را دختران زیر این سن تشکیل می دهند که نشان می دهد علیرغم تغییرات صورت گرفته در دو سال اخیر و باز شدن قابل توجه فضا برای زنان در عربستان سعودی، آن ها هنوز هم برای خارج شدن از کشور به اجازه سرپرست و ولی خود نیاز خواهند داشت. این تغییرات بعد از انتقادات شدید از سیستم سفر عربستان سعودی صورت گرفت که به سختی تلاش داشت راه های فرار زنان و دختران از کشور را محدود سازد. تغییرات صورت گرفته در قانون عربستان، همچنین به زنان حق ثبت تولد، ازدواج، طلاق و مرگ می دهد که در گذشته تنها برای مردان امکان پذیر بود.
وقتی قانون ممنوعیت رانندگی زنان در عربستان سعودی ملغی شد، زنان این کشور به خیابان ها ریختند
زنان عربستان سعودی سال ها بود که برای دستیابی به حق رانندگی در خیابان های کشور تلاش می کردند و در نهایت در جولای ۲۰۱۸ اجازه نشستن پشت فرمان خودروهای خود را یافتند. بسیاری از زنان این کشور با شرکت در کلاس های آموزش رانندگی که به طور ویژه برای زنان طراحی شده بود خود را برای این روز آماده کرده بودند. در گذشته، عربستان سعودی تنها کشوری در جهان بود که در آن زنان به خاطر رانندگی کردن به زندان انداخته می شدند. در حالی که بسیاری این تغییر را ستودند، اما برخی از فعالان کمپین حق رانندگی برای زنان در می ۲۰۱۸ به یکباره دستگیر شده و بدون اینکه اتهامی علیه آنان اعلام شود در بازداشت باقی ماندند. بسیاری از آن ها پس از چند روز آزاد شدند اما فعالان این عرصه هنوز هم تهدیدهای قضایی را حس می کنند.
زنان برای اولین بار اجازه رأی دادن را در انتخابات شهرداری های عربستان سعودی یافتند
در حالی که شوراهای شهری قدرت چندانی در عربستان سعودی ندارند، اما داشتن حق رأی برای زنان در این انتخابات اهمیتی سمبلیک داشته و بسیار مهم بود. این اولین بار در تاریخ این کشور بود که زنان می توانستند به محل اخذ رأی بروند. البته این تنها سومین باری بود که از سال ۱۹۳۲ و تشکیل کشور مستقل عربستان، در این کشور رأی گیری صورت می گرفت. مراکز اخذ رأی هنوز هم برای زنان و مردان جدا بود اما زنان از این که می توانستند رأی دهند احساس فوق العاده ای پیدا کرده بودند. در این انتخابات ۱۷ زن نیز به عضویت شوراهای شهری درآمدند.
زنان عربستان اکنون می توانند به حقوق اساسی مانند آموزش و بهداشت، بدون نیاز به اجازه ولی مرد خود دسترسی داشته باشند
بر اساس دستور پادشاهی ملک سلمان در می ۲۰۱۷، زنان این اجازه را یافتند که به خدمات دولتی و بهداشتی دسترسی داشته باشند بدون این که نیازی به رضایت اولیای مرد آن ها وجود داشته باشند، مردانی که بیشترین و نامحدودترین کنترل را بر روی زندگی و فعالیت دختران، همسران و خواهران خود داشتند. پادشاه قول داده بود که در عرض سه ماه پس از اعلام این فرمان، قوانین عمومی مربوط به سرپرستی بیشتری را تسهیل سازد اما بسیاری از این قوانین هنوز هم پابرجا هستند، قوانینی مانند اجازه سرپرست برای ازدواج یا آزاد شدن از زندان. زنان هنوز هم برای انجام معاملات با محدودیت ها و موانعی روبرو هستند، فعالیت هایی مانند اجاره آپارتمان و یا شکایت کردن حقوقی که هنوز هم بدون همراهی یا رضایت یکی از نزدیکان مذکر غیرممکن است یا دستکم به راحتی امکان پذیر نیست.
اکنون زنان می توانند بدون نیاز به رضایت سرپرست خود برای خودشان کسب و کار راه بیندازند
در فوریه ۲۰۱۸، وزارت تجارت و سرمایه گذاری عربستان سعودی اعلام کرد که از این ببعد زنان می توانند کسب و کار های مخصوص به خودشان را آزادانه داشته باشند و مانند مردان خود دیگر محدودیت و مانعی برای راه اندازی کسب و کار نخواند داشت. بدین ترتیب زنان عربستانی می توانستند در بازار کار و فضای تجاری کشور سهمی داشته باشند.
اخیراً بسیاری از ورزشگاه ها نیز به روی زنان و دختران عربستانی باز شده اند
استادیوم اسپورتس سیتی ملک عبدالله زمانی تاریخ ساز شد که در ژانویه ۲۰۱۸، برای اولین بار زنان و دختران عربستانی را روی سکوهای خود برای تماشای یک مسابقه فوتبال ملی دید. علیرغم اجازه ورود اما زنان از مردان جدا شده و تنها از ورودی ها و خروجی هایی عبور می کردند که به طور اختصاصی برای زنان و خانواده ها طراحی و تعبیه شده بود. دولت عربستان سعودی در اکتبر ۲۰۱۷ اعلام کرد که ورزشگاه های شهر ریاض، جده و دمام را به روی زنان و خانواده ها باز خواهد کرد. همچنین دولت افزود که برای تعبیه تسهیلات مختص زنان در استادیوم ها در سراسر کشور تلاش و برنامه ریزی دارد که در عرض یک سال محقق خواهند شد.
تعداد زنانی که در بخش خصوصی عربستان سعودی کار می کنند نسبت به سال ۲۰۱۳ بیش از ۱۳۰ درصد افزایش داشته است
در مارس ۲۰۱۷، وزارت کار و توسعه اجتماعی کشور اعلام کرد که زنان ۳۰ درصد از نیروی کار بخش خصوصی عربستان سعودی را تشکیل می دهند. بر اساس این گزارش، دولت کنونی امیدوار است که این عدد تا سال ۲۰۲۰ نزدیک به ۲۰ درصد رشد داشته باشد.
سارا السهیمی به اولین زن رییس بورس عربستان سعودی تبدیل شد
سارا السهیمی در فوریه ۲۰۱۷، به عنوان رییس بزرگ ترین بورس خاورمیانه که متعلق به عربستان سعودی است منصوب شد. او با نمرات عالی از دانشگاه ملک فهد فارغ التحصیل شده و سپس به کالج تجارت دانشگاه هاروارد رفت. السهیمی همچنین مدیرعامل و رییس هیئت مدیره بازوی سرمایه گذاری اولین بانک عربستان سعودی است. در حال حاضر عربستان سعودی قوانین سختگیرانه ای برای ممانعت از اشتغال زنان در برخی شغل های خاص مانند بینایی سنجی دارد و قوانین شریعت، مراوده بین زنان و مردان را حتی در محیط کار نیز بسیار محدود می سازد. یکی دیگر از معضلات زنان در عربستان رفتن به محل کار است. بدون توانایی و اجازه رانندگی، بسیاری از زنان برای رفت و آمد باید به سرپرستان مرد خود متکی باشند اگر چه سرمایه گذاری گسترده ای در این کشور برای بهبود سیستم حمل و نقل عمومی و اپلیکیشن های سفر مشترک برای زنان صورت گرفته است.
بیشتر بخوانید: حقایقی خواندنی و قابل تأمل درباره اقتصاد «عربستان سعودی»
تامادور بن یوسف الرماح اولین زنی بود که به عنوان معاون زیر کار کشور منصوب می شد
مقام الرماح در مارس ۲۰۱۸ همراه با تغییرات سازمانی گسترده ای در عرصه نظامی و سیاسی اعلام شد که سیاستی برای دمیدن خون و روح جوانی در دولت کشور شناخته می شود. در آوریل ۲۰۱۷، دولت عربستان به مدت ۴ سال به عضویت کمیسیون جایگاه زنان در سازمان ملل درآمد، کمیسیونی که در زمینه بهبود وضعیت برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان فعالیت می کند.
اکنون زنان عربستانی اجازه دوچرخه سواری، دویدن و انجام فعالیت های فیزیکی در خیابان ها را دارند
عربستان سعودی در سال ۲۰۱۷، آموزش فیزیکی برای دختران را در مدارس اجباری کرده و صدور مجوز برای باشگاه های ورزشی زنانه را صادر کرد که به زنان اجازه می داد به صورت عمومی و آزادانه در فضای باز به انجام تمرینات ورزشی بپردازند. بیش از ۱٫۵۰۰ زن و دختر عربستانی در اولین مسابقه دو همگانی زنانه که کمی پیش از روز جهانی زن در سال ۲۰۱۸ برگزار شد شرکت کردند. تا پیش از آن، زنان اجازه حضور در ماراتن ها رسمی کشور را نداشتند اما دولت این کشور اعلام کرده که در مسابقه ماراتن بین المللی ۲۰۱۹ ریاض، زنان نیز اجازه حضور دارند.
زنان همچنین می توانند در ارتش عربستان سعودی نیز ثبت نام کنند
ارتش عربستان سعودی، برای اولین بار در تاریخ خود، در مارس ۲۰۱۸ به طور رسمی اجازه ورود زنان به این سازمان را اعلام کرد. با این وجود زنانی که می توانستند وارد ارتش شوند باید شرایط خاصی در زمینه قد، وزن و آموزش و مدرک تحصیلی را دارا می بودند. با این وجود، زنان و دختران این کشور هنوز هم برای ورود به ارتش به اجازه ولی خود نیاز داشته و همراه با ولی مرد خود باید در همان استانی که سکونت خواهند داشت درخواست ورود به ارتش بدهند.
زنان مطلقه نیز می توانند حضانت فرزندانش را بدست آورند
در مارس ۲۰۱۸، مادران در عربستان سعودی حق حضانت فرزندانشان پس از جدایی از همسران خود را بدون نیاز به دعوای حقوقی بدست آوردند. تا قبل از آن، بدست آوردن حق حضانت فرزندان به شکایت حقوقی نیاز داشت که ممکن بود رسیدگی به آن سال ها به طول بینجامد. در بسیاری از دیگر کشورهای منطقه، پدر سرپرست و ولی طبیعی فرزند به شمار می آید و بعد از سن خاصی حضانت کامل فرزندش را بدست می آورد.
علیرغم این پیشرفت ها، هنوز زنان عربستانی با حقوق مساوی نسبت به مردان فاصله زیادی دارند
در گزارش شکاف جنسیتی سال ۲۰۱۸، در میان ۱۴۴ کشور، عربستان رتبه ۱۴۱ را بدست آورد زیرا در این کشور، هنوز هم زنان برای بسیاری از امور نیاز به حضور یا اجازه سرپرست مرد خود دارند، اموری مانند شکایت در ادارات پلیس. هنوز در این کشور قوانین نسبتاً سختگیرانه ای برای پوشش زنان وجود دارد. اغلب زنان عربستانی عبای سیاه بسیار بلندی پوشیده و از نقاب استفاده می کنند و در بسیاری از فروشگاه های بزرگ اجازه پرو کردن لباس هایی که می خواهند خریداری کنند را ندارند. هنوز هم زنان و مردان در اماکن و فضاهای عمومی اجازه مراوده ندارند. اگر چه تغییرات صورت گرفته برای زنان عربستانی بسیار قابل توجه بوده اما این زنان هنوز فاصله زیادی با داشتن حقوق برابر با مردان دارند.
