حرم امام رضا (ع)؛ قطب گردشگری مذهبی در ایران
ایران با حضور جاذبه‌های گردشگری مذهبی متعدد و محبوبی که دربرگیرنده‌ی مکان‌های مذهبی اسلامی و غیراسلامی است، می‌تواند پیشرفت قابل توجهی در جذب توریست مذهبی از سراسر جهان داشته باشد. حرم امام رضا (ع) یکی از با شکوه ترین معماری های مذهبی دنیا بوده که هم وسعت بسیار زیادی دارد و هم از زیبایی و شکوه بسیاری برخوردار است.
این مجموعه، بارگاه امام رضا (ع) در شهر زیبای مشهد که در سال۱۳۹۲ خورشیدی ۷۰ هکتار مساحت داشته و دارای ۲۶ رواق (بنای سرپوشیده) و ۹ صحن (فضای باز) و ۶ مدخل ورودی به نام بست است.
سالانه مسافران بسیاری به مشهد سفر می‌کنند و بخش بزرگی از آنها جهت زیارت حرم علی ابن موسی الرضا مسافر این شهر هستند. با توجه به آمار و اطلاعات ارائه شده توسط سازمان میراث فرهنگی، به دلیل حضور بارگاه مطهر امام رضا (ع) در این شهر، هر ایرانی به صورت میانگین هر سه سال یک بار، به این سرزمین سفر کرده و با توجه به حضور توریست‌ها از کشورهای دیگر (سالانه ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر گردشگر و زائر خارجی وارد مشهد می‌شوند)، بیش از ۲۰ میلیون گردشگر در سال در آن حضور می‌یابند.
از این جهت بیشترین تورهای ایرانگردی به تور مشهد اختصاص دارد.
جالب است بدانید که کجارو علاوه بر معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران و خارج و وجود مقالات متعددی درباره راهنمای سفر و هزینه‌های آن به تمام نقاط دنیا به معرفی تورهای داخلی و خارجی بسیاری نیز پرداخته است. از این روز شما می‌توانید به راحتی در کجارو تور مقصد مورد نظر خود مانند مشهد را از میان ده‌ها آژانس مسافرتی با قیمت‌های متنوع جستجو کرده و ارزان‌ترین و بهترین تور مشهد را انتخاب کنید.
جانمایی حرم امام رضا (ع) روی نقشه
عکس هوایی حرم امام رضا (ع) از: irantravelguide
علی بن موسی‌الرضا در ۱۱ ذیقعده سال ۱۴۸ قمری در مدینه متولد و در سن ۵۵ سالگی به دست مأمون عباسی کشته شد. در ادب فارسی روضه به معنی باغ و گلستان و گلزار است و دربرگیرنده پیکر علی بن موسی‌الرضا را روضه منوره می‌خوانند. این مکان شامل فضایی مربع شکل است که مساحت آن ۱۸۹٫۰۳ متر مربع بوده که از این فضا ۱۷٫۱۵ متر مربع آن مساحت ضریح می‌باشد. روضه منوره از طریق چهار صفه بزرگ در چهار جانب به داخل و خارج حرم مرتبط می‌شود.
عکس از:vertimgx داخل حرم امام رضا (ع)
تاریخچه ساخت حرم امام رضا
سامانیان؛ اولین آبادگران
به روایت تاریخ، بوبكر شهمرد، از پیشكاران نوح بن منصور سامانی، شهادت‌گاه علی بن موسی الرضا (علیه السلام)، امام هشتم شیعیان را آباد كرد. به گفته ابن بابویه، محمدبن عبدالرزاق طوسی و امیر محمدیه، از امرای عهد سامانی، در دوران امارتشان نسبت به مرقد مطهر امام (علیه السلام) كمال ارادت و توجه را داشتند و تزییناتی در حرم به وجود آوردند. در اوایل قرن چهارم هـ.ق به دستور عضدالدوله دیلمی، مرقد منور امام (علیه السلام) به سبك آن زمان تعمیر و تزیین شد. غزنویان؛ یادگاران مسجد بالاسر یمین‌الدوله، سلطان محمود غزنوی، عمارت مشهد توس را كه مرقد علی بن موسی الرضا (علیه السلام) و رشید در آن دوران است، پس از تخریبی كه پدرش سبكتكین غزنوی در قبه به وجود آورد، از نو ساخت و بنایی زیبا بر آن بنیاد كرد. علاوه بر این، ابوالحسن عراقی معروف به دبیر، در اوایل قرن پنجم ضمن مرمت بقعه رضوی، اقدام به ساخت مسجد بالاسر در كنار حرم مطهر كرد. مسجد بالاسر یادگار دوره غزنویان است.
نمایی از داخل حرم امام رضا (ع)
نقاره خانه
نقاره‌خانه حرم
سلجوقیان؛ اولین گنبد
در دوره سلجوقی اولین گنبد روی بقعه ساخته شد که بزرگ و درخشان بوده و بر فراز حرم امام رضا (ع) قرار دارد و بزرگترین نماد شاخص و مظهر مشهد مقدس به شمار می‌رود. ارتفاع آن از کف تا بالای گنبد ۲۰/۳۱ متر است. کتیبه بزرگی به صورت یک نوار، گنبد را دور می‌زند. این کتیبه به خط «علیرضا عباسی» است. گفته شده است که نخستین گنبد به دستور سلطان سنجر، سلطان سلجوقی و به اهتمام وزیرش “شرف‌الدین قمی” بر فراز مضجع شریف بنیان گردید. در عهد صفویه ابتدا شاه طهماسب (۹۳۰ تا ۹۸۴ق) گنبد را مطلا کرد و سپس شاه عباس اول (۹۹۶ تا ۱۰۳۸ق) ساقه‌ی گنبد را با خشت‌های طلا پوشاند.
اولین گنبد در دوره سلجوقی
خوارزمشاهیان؛ دوران كاشی‌‌های سنجری
در دوره خوارزمشاهیان، كاشی‌كاری در حرم رنگ و بوی بیشتری یافت. در اوایل قرن هفتم ه.ق بار دیگر ازاره حرم مطهر با كاشی‌‌های ممتاز معروف به كاشی سنجری تزیین شد. اكنون این كاشی‌‌ها با تاریخ اثنی عشر و ست مائه (۶۱۲) در حرم موجود است. به علاوه در این دوره، اطراف در پیش روی مبارك، در ضلع شمالی رواق دارالحفاظ، با كتیبه‌ای از كاشی چینی مانند ممتاز تزیین شد. در این كتیبه به خط ثلث برجسته، نام و نسب حضرت امام رضا (علیه السلام) تا حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) مكتوب شده است.
عکس از : علی عبداللهی، خبرگزاری میزان
تیموریان؛ مسجد گوهرشاد و مدرسه دو در
عهد تیموری، دوران پربار و باشكوهی از نظر معماری حرم به شمار می‌رود. گوهرشاد خاتون، همسر شاهرخ بن امیر تیمور گوركانی، بانی معروف مسجد گوهرشاد، در این دوره زندگی می‌كرد. از آثار مهم این دوره، بنای باشكوه مسجد گوهرشاد در جنوب حرم مطهر و دو رواق تاریخی دارالحفاظ و دارالسیاده است. مدرسه پریزاد، مدرسه دودر و مدرسه سابق بالاسر كه متصل به ضلع غربی دارالسیاده بود و اكنون جزء رواق دارالولایه است هم به این دوره مربوط می‌شود. همه این بناها مربوط به دوران حكومت همسر گوهرشاد خاتون یعنی شاهرخ تیموری است. از آثار دیگر عهد تیموری، ضلع جنوبی صحن انقلاب است كه به همت امیر علیشیر نوایی، وزیر سلطان حسین بایقرا، آخرین امیر تیموری، بین سال‌‌های ۸۷۵- ۸۸۵ هـ.ق ساخته شد.
مسجد گوهر شاد
حرم در دهه ۱۲۳۰ خورشیدی
ضریح فولادی ساده‌ای به ابعاد ۳*۴ متر و ارتفاع حدود ۲ متر است. این ضریح مربوط به عهد قاجاریه است و در عصر سلطنت فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۲۳۸ ه. ق روی ضریح نگین نشان در حرم جای گرفت. این ضریح مزین به طوق و گوی طلای جواهر نشان است و در طرف پایین پا، در مرصع تقدیمی فتحعلی شاه قاجار نصب شده بود اما پس از مدتی به علت پوسیدگی پایه‌ها و تزلزلی که در ارکان آن به وجود آمده بود، در سال ۱۳۳۸ ه. ش برچیده شد و به موزه انتقال یافت و به جای آن ضریح چهارم روی ضریح نگین نشان (ضریح دوم) نصب شد.
زیربنای اماكن در طول ۱۲ قرن، حدود ۱۲ هكتار بود، در صورتی كه از سال ۱۳۵۷ تاكنون به ۹۰ هكتار رسیده است. احداث بناهای سرپوشیده و فضاهای باز جدید، همراه با توسعه و ترمیم بناهای گذشته، از رویكردهای اصلی این ساخت و سازها بوده، ضمن این كه آستان قدس رضوی در این سال‌‌ها از توسعه فضاهای فرهنگی هم غافل نمانده است. با احتساب تلاش‌‌های اخیر، از آغاز پیدایش حرم تاكنون، ۲۶ بنای سرپوشیده به نام رواق، ۹ فضای باز به نام صحن و ۴ مدخل ورودی به نام بست در اطراف بارگاه شریف رضوی ساخته شده است.
