«جادوی صدا»؛ برنامه ای که نه جادو داشت،نه صدا

روز شنبه قسمت آخر و فینال فصل دوم مسابقه «جادوی صدا» روی آنتن رفت. با وجود این که دوبله اهمیت زیادی برای مخاطبان دارد و اصولا برای همه جذاب است اما سر و صدای چندانی به راه نینداخت و آن طور که باید نتوانست شور و هیجانی میان مخاطبان ایجاد کند. این مسئله دلایل مختلفی دارد. از انتخاب مجری و داوران گرفته تا تکراری بودن الگوی ساختاری و مشخص نبودن زمان دقیق پخش. بعد از پایان قسمت آخر مسابقه، با حسین حسین خانی، تهیه کننده برنامه گفتگویی انجام دادیم و علاوه بر بررسی این دلایل، انتقادهایی که به این برنامه وارد است را با او در میان گذاشتیم.

اعمال سلیقه اسپانسرها

مدت هاست به خاطر کمبود بودجه سازمان صدا و سیما، پای اسپانسرهای مختلف به برنامه های تلویزیونی باز شده. «جادوی صدا» هم از آن برنامه هایی است که به نظر می رسد اسپانسر در آن نقش بسیار پر رنگی داشته باشد. بعضی از عوامل برنامه به خصوص داورها از وجود اسپانسر گلایه دارند و معتقدند اسپانسر برنامه در محتوا هم دخالت داشته. با این حال تهیه کننده جادوی صدا نظر دیگری دارد: «من دوست دارم این با تیتر درشت نوشته شود که از وقتی پای اسپانسر به برنامه «جادوی صدا» باز شد، هنوز یک ریال پول نگرفته ام چون خیلی ها توقع دارند با حضور اسپانسر دیگر همه مشکلات مالی تهیه یک برنامه حل شود، اما طرف قرارداد اسپانسر، سازمان صدا و سیما است نه من تهیه کننده.»

حسن خانی فقط صدا و سیما را در این قراردادها دخیل می داند و می گوید: «تهیه کننده ها فقط یک کاغذ به دست شان می رسد که مثلا در طول برنامه سه بار باید نام اسپانسر برده شود، تصویرش پخش شود و … و معمولا اسپانسرها بر اساس همان قراردادها عمل می کنند اما در برنامه ما این اتفاق نیفتاد.»

اما یکی از داوران برنامه در مصاحبه ای از دخالت اسپانسرها در برنامه گله کرده. او گفته بنا بر نظر اسپانسر برنامه، یکسری کلاس ها و کارگاه های جداگانه ای برای شرکت کننده ها برگزار می شده که داوران از آن بی خبر بوده اند. تهیه کننده می گوید: «هیچ وقت برای آیتم های میان برنامه از داوران نظرخواهی نمی شود. این تصمیم شبکه بود که کلاس های اینچنینی برگزار شود، اما به هر حال کلاس ها در حد دو ساعت در طول یک سال بوده و از نظر ما مفید و کاربردی است.»

انتخاب سلیقه ای داوران

در روند مسابقه «جادوی صدا» دیدیم که در مرحله اول از بین چند هزار شرکت کننده، تعدادی انتخاب شدند و بعد از آن نوبت به انتخاب شرکت کننده توسط داوران اصلی رسید. از آنجایی که هنر دوبله در ایران بسیار قدیمی است و استادان و پیشکسوت های زیادی برای این کار در ایران وجود دارد، یکی از سوال های مهم این بود که چنگیز جلیلوند، مریم شیرزاد و نصرالله مدقالچی بر چه اساسی انتخاب شدند؟ حسین خانی توضیح می دهد: «به هر حال این انتخاب ها سلیقه ای است، اما دو مسئله بسیار برای ما با اهمیت بود، اول این که کسوت کاری آن دوبلور اجازه دهد که در مقام داور مربی بنشیند و دوم که از همه مهم تر است این که تجربه تدریس و برگزار کردن کلاس را داشته باشد و این داوران انتخابی، هر دو مورد را داشتند.»

مشکل نبود زمان مشخص پخش

در برنامه هایی که با مشارکت و تاثیر رأی مردم جلو می رود، به راحتی می توان میزان بیننده های آن برنامه را تشخیص داد. میزان رأی دهندگان به شرکت کننده های «جادوی صدا» بنا بر اعلام اپلیکیشن آپ، از ۳۰۰ هزار نفر بالا نرفت. این مسئله نشان می دهد که مخاطبان با وجود قرعه کشی ها و جوایزی که برای شان در نظر گرفته شده، تمایل زیادی به تماشای برنامه نداشتند.

حسین خانی در پاسخ به این سوال که چرا میزان مخاطب برنامه تا این حد پایین است، می گوید: «جادوی صدا برنامه مشخصی برای پخش نداشت. یعنی مخاطبان نمی دانستند که چه زمانی باید بنشینند و آن را تماشا کنند. این مسئله ضربه بزرگی به برنامه زد. حتی فامیل های من نمی دانستند برنامه چه روزی و چه ساعتی پخش می شود. البته تلویزیون زیرنویس و تبلیغ داشت اما پخش چنین برنامه ای در ساعت ۱۸ یا ۱۹ نمی توانست مخاطب برنامه را راضی کند.»

کپی برابر اصل

در چند سال اخیر انواع و اقسام برنامه های استعدادیابی با موضوعات مختلفی از جمله خوانندگی، بازیگری، استندآپ کمدی، آشپزی و … ساخته شده؛ برنامه هایی مشابه که صرفا به واسطه موضوعات شان از هم متمایز می شوند. برنامه «جادوی صدا» هم از این قاعده مستثنا نیست. درست است که به طور کلی دوبله، حرفه جذابی است و مردم اصولا با دوبلرها رابطه خوبی دارند اما این برنامه هم بدون کمترین تغییری نسبت به سایرین تولید شد و روی آنتن رفت. درباره این که چرا جادوی صدا هیچ خلاقیتی ندارد و عینا از روی نمونه های قبلی کپی برداری شده با تهیه کننده آن گپ زدیم.

او گفت: «به هر حال این برنامه یک هدف جدیدی دارد که تا به حال نمونه اش را در ایران سراغ نداشته ایم. اگر هم کپی کردیم از روی نمونه اصلی آن که در آمریکا ساخته شده بوده، نه از روی نمونه های عربی و شبکه های ماهواره ای فارسی زبان. حتی ما در اینجا خلاقیتی به خرج دادیم و سعی کردیم برای این که در مرحله اول انتخاب ها از روی چهره های صورت نگیرد، پرده ای مقابل شرکت کننده ها و داوران بگذاریم.»

مسابقه ای بدون تعهد

در فصل اول «جادوی صدا»، برنده نهایی مشخص شد اما نهایتا هیچ وقت حمایتی از او صورت نگرفت. طبیعتا فینالیست های فصل دوم هم چنین سرنوشتی پیدا می کنند. حسین حسین خانی تهیه کننده برنامه، از این موضوع بسیار دلگیر است و می گوید: «با این که در سایت برنامه ذکر شده که تعهدی برای جذب و به کارگیری شرکت کننده ها بعد از اتمام مسابقه وجود ندارد و خیلی از افراد با علم به این موضوع در مسابقه شرکت کرده اند، اما به هر حال این گله، دلگیری یا هر چیزی که اسمش را بشود گذاشت وجود دارد که چرا این بچه ها بعد از پشت سر گذاشتن تمام این مراحل و برگزیده شدن، نمی توانند در سازمان مشغول به کار شوند.»

برایش از خنداننده شو مثال می آوریم و این که تمام بچه های شرکت کننده در این رقابت، الان در خود خندوانه به عنوان استندآپ کمدی حضور دارند؛ می گوید: «فضای کار دوبله خیلی محدود است. آنها فقط در تلویزیون و شبکه های نمایش خانگی می توانند کار کنند و به همین دلیل حضور آنها در جاهای دیگر غیر از این دو رسانه، نه توجیه منطقی دارد نه اقتصادی.»