تیک عصبی چیست؟ + علائم، راه تشخیص و روش درمان

بسیاری از افراد گاهی اوقات نوعی از اسپاسم عضلانی را در نقاط خاصی از بدن تجربه می‌کنند. این جنبش عضلانی، به عنوان تیک عصبی یا پرش غیر ارادی عضلانی، شناخته می‌شود. این تیک اغلب پلک یا صورت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما می‌تواند در هر جایی از بدن اتفاق بیفتد. اختلال تیک عصبی معمولا در دوران کودکی و حدود سن ۵ سالگی آغاز می‌شود.

در بسیاری از موارد، تیک و پرش غیر ارادی عضلانی، بی ضرر و موقتی هستند. با درمان صحیح و تغییر در سبک زندگی می‌توان آن را کنترل کرد.

تیک عصبی و پرش غیر ارادی عضلانی چیست؟

در حالی که بسیاری از افراد از این اصطلاحات به جای یکدیگر استفاده می‌کنند، بین این دو حرکت تفاوت وجود دارد.

تیک عصبی

دو نوع تیک عصبی وجود دارد: تیک‌های حرکتی و تیک‌های صوتی.

تیک حرکتی. به حرکات ناگهانی و کوتاه مدت، تیک حرکتی گویند، که به طور ناگهانی در رفتار طبیعی فرد، دیده می‌شود. تیک‌های حرکتی اغلب به شکلی مشابه تکرار می‌شوند.

تیک حرکتی می‌تواند به صورت ساده و یا پیچیده باشد. تیک‌های حرکتی ساده ممکن است شامل حرکت‌هایی مانند چشمک زدن، کشش پره‌های بینی، حرکات تند و سریع سر و یا تکان دادن شانه‌ها باشد. تیک‌های حرکتی پیچیده شامل یک سری از حرکات است که به دنبال هم تکرار می‌شوند. به عنوان مثال فرد شی‌ای را چندین بار لمس کند و یا با یک پا لگد می‌اندازد و سپس با پای دیگر این عمل را تکرار می‌کند.

تیک صوتی. به ایجاد صدا‌های تکراری، تیک صوتی می‌گویند. مانند: خرخر کردن، سرفه کردن، صاف کردن گلو و یا استفاده از یک واژه یا جمله به صورت مکرر.

تیک عصبی به عنوان یک حرکت غیر ارادی دسته بندی نمی‌شود، زیرا فرد می‌تواند با اراده و تمرین آن را کنترل کند یا از بین ببرد.

در حالی که مردم در تمام سنین ممکن است این اختلال را تجربه کنند، اما این اختلال در کودکان بیشتر شایع است. کارشناسان می‌گویند که تقریبا ۲۵ درصد از کودکان دارای تیک عصبی هستند و پسران بیش از دختران تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

پرش غیر ارادی عضلانی

برخلاف تیک‌های عصبی، پرش‌های غیرعادی عضلانی، به صورت جداگانه و غیر تکراری هستند. پریدن پلک نیز به عنوان پرش‌های میوکلونیک شناخته شده است. این پرش‌ها کاملا غیر ارادی است و نمی‌توانند کنترل یا سرکوب شوند.

تیک عصبی

انواع اختلال تیک‌ عصبی رایج

بیشتر تیک‌های عصبی، مشکل خاصی در زندگی افراد ایجاد نمی‌کنند و کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تاثیر قرار نمی‌دهند. اما برخی تیک‌های عصبی ممکن است مشکل ساز شود و زندگی، کار، تحصیل و زندگی اجتماعی فرد را تحت تاثیر قرار دهد.

پزشکان برای تشخیص تیک عصبی چهار مورد را بررسی می‌کنند:

سنی که تیک آغاز شده است

مدت زمان هر تیک

شدت هر تیک

اینکه تیک‌ها حرکتی است یا صوتی و یا هر دو

اختلال تیک عصبی گذرا: این اختلال معمولا در جوانان دیده می‌شود. حدود ۵ تا ۲۵% دانش آموزان به این اختلال مبتلا می‌شوند. اختلال تیک عصبی گذرا به وجود یک یا چند تیک به مدت حداقل یک ماه و حداکثر یک سال، اطلاق می‌شود. بیشتر تیک‌های حرکتی در اختلال تیک عصبی گذرا، گزارش شده‌اند.

اختلال تیک عصبی مزمن: مبتلایان به این اختلال یک یا چند تیک را به مدت بیش از یک سال تجربه می‌کنند. ممکن است یک یا چند تیک باهم دیده شود و تیک‌ها می‌توانند حرکتی یا صوتی باشند. نشانه‌های این اختلال معمولا در زیر سن ۱۸ سال دیده می‌شود. احتمال ابتلا به این اختلال در کودکان کمتر از ۱% است.

سندروم تورت (Tourette’s syndrome): سندروم تورت یک اختلال پیچیده عصبی است. این اختلال به صورت ظهور چندین تیک حرکتی و صوتی باهم است. سندروم تورت در ۰.۳% از کودکان ۶ تا ۱۷ سال در امریکا تشخیص داده شده است. معمولا نشانه‌های این سندروم با افزایش سن مبتلایان کاهش می‌یابد. معمولا این سندروم در مبتلایان به اختلال بیش فعالی – کم توجهی ( ADHD ) و اختلال وسواس فکری – عملی (OCD) بیشتر دیده می‌شود.

بیشتر بخوانید: کنترل کودک بیش فعال با ۸ راهکار موثر

تیک عصبی در کودکان

علت ابتلا به تیک عصبی

عامل اصلی بروز تیک عصبی ناشناخته است. به نظر می‌رسد استرس و کم خوابی نقش مهمی در بروز و شدت تیک‌های حرکتی بازی می‌کنند.

پزشکان معتقدند برخی از داروها، از جمله بعضی از دارو‌های مورد استفاده برای درمان اختلال بیش فعالی – کم توجهی (ADHD)، باعث ایجاد تیک عصبی در کودکان می‌شود. البته مطالعات جدیدتر، این یافته را نقض کرده است.

تیک‌های عصبی گاهی به دلیل وقوع اتفاقاتی خاص برای فرد، ایجاد می‌شود. مانند:

ضربه به سر

سکته

ابتلا به بیماری و عفونت

مسمومیت

جراحی

یا حوادث دیگر

عوامل موثر در ابتلا به تیک عصبی

عامل ژنتیک. اگر سابقه تیک عصبی در خانواده‌ای وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به این اختلال در دیگر افراد خانواده بیشتر می‌شود.

عامل جنسیت. معمولا مردان بیش از زنان به این اختلال مبتلا می‌شوند.

تیک عصبی

نحوه درمان اختلالات تیک عصبی

درمان تیک عصبی به شدت و وخامت اوضاع وابسته است. در بیشتر موارد، درمان خاصی نیاز نیست و تیک به صورت خود به خود رفع می‌شود.

در صورت نیاز به درمان، گزینه‌های زیر وجود دارد.

درمان رفتاری شناختی. کمک به فرد مبتلا جهت مواجهه با مشکلات و اتفاقات روزمره، با آرامش و مدیریت احساسات.

درمان از طریق تغییر عادت. مقابله با تیک‌های حرکتی با انجام حرکات ارادی.

دارو درمانی. تجویز دارو جهت کاهش تکرار تیک عصبی. درمان با بوتاکس نیز در میان گزینه‌های درمانی قرار دارد.

تغییر در سبک زندگی. با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می‌توان تکرار تیک را کاهش داد. موارد زیر می‌تواند راه گشا باشد.

کاهش سطح  استرس و اضطراب

خواب کافی

برخورداری از حمایت دوستان و خانواده

به خاطر داشته باشید که گذر زمان موجب بهبود و یا از بین رفتن تیک‌های عصبی می‌شود.

منبع: ستاره