تهرانی‌ها لباس دست دوم می‌خرند!
«کت و شلوار آقای نخست وزیر آنقدر عجیب بود که مخالفان سیاسی اش او را به خودشیفتگی بی سابقه متهم کردند؛ نارندرا مودی سفارش داده بود، نام کاملش را با نخ طلایی، پشت سر هم روی کت بدوزند. طوری که از دور به شکل نوارهای زردرنگ دیده شود.»
صدای چرخ گاریچی های بازار سید اسماعیل تهران، برای چند ثانیه، نگاه احمد را از گوشی دور می کند. لباس های رنگارنگ تاناکورا روی هم تلنبار شده و احمد پشت کپه آنها نشسته است. زنی چادری، گوشه یکی از لباس ها را می گیرد، پشت و رو می کند و نگاهش را به احمد می دوزد: «این چنده؟» باد، صدای احمد را می دزدد: «…ی تومن»، زن، پشت چشم نازک می کندو. لباس را روی کپه ها می انداز: «چه خبره؟ مگه سر آوردی؟» احمد بی اعتنا جواب می دهد: «قیمتش همینقدره دیگه حاج خانوم» و دوباره در گوشی غرق می شود: «نخست وزیر هند در دیدار با رئیس جمهور آمریکا از این کت و شلوار استفاده کرده بود. این لباس مدتی قبل در حراج به قیمت ۷۰۰ هزار دلار فروخته و به عنوان گرانترین لباس در کتاب رکوردهای گینس ثبت شد.»
خنده احمد بلند می شود و دندان های درشت و سفیدش بیرون می ریزد. لاغراندام است و بلندقد. دوستش را صدا می زند؛ رحیم مشغول تاکردن لباس های تاناکوراست. حوصله ندارد. از صبح تا حالا که آفتاب روی بساط پهن شده، دشت نکرده است: «هی رحیم… اینجارو ببین… طرف یه کت خریده میلیاردی… دلار چند الان؟» اینجا بازار سیداسماعیل تهران، محل فروش لباس های کارکرده و دست دوم مشهور به تاناکورا است و ۱۳۵ سال قدمت دارد. قیمت لباس ها از هزار تومان شروع می شود و حداکثر به ۴۰ هزار تومان می رسد. بیشتر مشتری ها اقشار ضعیف جامعه اند که براساس آخرین آمار بانک مرکزی، ۱۰ درصد جمعیت ۸۰ میلیون نفری کشور را تشکیل می دهند. همان هایی که با هزینه ماهانه ۷۸۰ هزار تومان در دهک اول جا خوش کرده اند و سالانه فقط ۱۲۱ هزار تومان صرف خرید پوشاک و کفش خود می کنند.
در اسارت قاچاق
لباس تاناکورا سال هاست که از کشورهای مختلف، خصوصا چین وارد ایران می شود اما به گفته برخی فعالان پوشاک، ۹۰ درصد آن قاچاق است و ضربه مهلکی بر پیکره تولید داخلی زده است. علاوه بر این، تجهیزات مستهلک، قیمت بالای تمام شده تولیدات داخلی، تحریم ها، کاهش تعرفه گمرک واردات پوشاک و قاچاق گسترده باعث رکود در صنعت نساجی و پوشاک کشور شده است. به گفته دبیر کارگروه مد و لباس وزارت ارشاد، سالانه حدود ۲ میلیارد دلار پوشاک قاچاق وارد کشور می شود؛ عددی که ۳۲ برابر آمار رسمی واردات پوشاک ایران در سال ۹۵ است.
خون تمام صورت مرد گاریچی را پر کرده است؛ ده کارتن بزرگ و کوچک روی گاری است. چرخ ها به زور سربالایی را طی می کنند. عرض بازار کمتر از ۵ متر است. بوی گیاهان دارویی و صابون مراغه ای در فضا پیچیده. دیوارها گچکاری شده است. آجرهای طبقه دوم سیاه است و سقف بازار سیاه تر. رشته های کلفت برق از هر روزنه ای که توانسته اند، مثل مار نفوذ کرده اند. دو پاره آهن، زیر بار ایرانیت های زردرنگ سقف تاب آورده است. موزاییک های کف بازار تاناکورافروشان جابجا کنده شده و آب باران زیر آنها جمع شده است.
با هر قدم، گل و شل روی پاچه شلوارهای رد می اندازد. ده ها لباس فروشی با فاصله یک متری از هم، لباس های تاناکورا را تلنبار کرده اند. لباس ها چروک برداشته اند و رنگارنگ اند. احمد پشت کپه ها نشسته است و با گوشی بازی می کند. می گوید: «قیمت ها از ۵ هزار تومن شروع می شه تا ۳۰-۴۰ هزار تومن. بیشتر مشتری های ما کارگرن. برای همون لباس پنج تومنی هم چون می زنن تا مثلا دو سه هزار تومن بخرن. اگه روزی ۶۰۰- ۷۰۰ هزار تومن بفروشم راضی ام اما الان با این که شب عیده، کاسبی کساده.»
رکود در چرخ نساجی
بررسی ۸ فعالیت صنعتی از سوی اتاق بازرگانی تهران در بهار و تابستان ۹۶ نشان می دهد تولید پوشاک با رشد منفی ۸.۹ درصدی دچار رکود است. همچنین این صنعت، بعد از بخش تعمیر و نصب ماشین آلات و تجهیزات، بالاترین رشد منفی شاخص تولید را در شش ماه نخست امسال به خود اختصاص داده و عدد منفی ۱۶.۶ درصد را ثبت کرده است. رکود در صنعت نساجی باعث تعطیلی کارخانه ها و تعدیل نیروها نیز شده است. به گفته رییس اتحادیه بنکداران و طاقه فروشان پارچه، در سال های اخیر، ۵۰ تا ۶۰ درصد کارخانه های نساجی کشور تعطیل شده اند و ۴۰ درصد بقیه هم با یک سوم توان خود در حال فعالیتند.
براساس آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت، حدود ۱۰ هزار واحد صنعتی تولید نساجی با مالکیت خصوصی در کشور وجود دارد و ۲۸۸ هزار نفر در این صنعت مشغول کارند. این یعنی ۱۲ درصد از شاغلین کل صنعت کشور در نساجی متمرکز شده اند. برای ایجاد هر شغل در این صنعت، ۳۵ میلیون تومان نیاز است. پیش بینی شده بود تعداد شاغلین در سال ۱۴۰۴ به ۵۰۰ هزار نفر برسد اما حال و روز نساجی خوش نیست و این شرایط نه تنها ایستادن بر جایگاه سوم صادرکننده پوشاک منطقه ار دور از دسترس کرده بلکه سهم عمده بازار داخلی را هم در اختیار تولیدات خارجی قرارداده است.
از سال ۸۹ به این سو، کشورهای امارات، چین و ترکیه یک پای ثابت صادرکننده های پوشاک به ایران بوده اند و بعد از آنها ایتالیا و آلمان قرار دارند. کشورهای دیگری چون سوئد و تایوان نیز در این سال ها به ایران پوشاک وارد کرده اند. ایران در چهار ماه نخست امسال، برای دومین بار در ۸ سال اخیر از ۹ کشور آسیایی و اروپایی لباس وارد کرده است که ارزش آن حدود ۱۲ میلیون دلار شده است. این در حالی است که در سال ۹۵ و ۹۴، فقط چهار کشور چین، ترکیه، امارات و آلمان با ایران معامله داشتند.
میانگین ارزش دلاری واردات سال های اخیر ۶۵ میلیون دلار بوده است که در مقابل عدد ۲ میلیارد دلار قاچاق پوشاک، بسیار ناچیز است. در سوی مقابل، عمده مشتریان پوشاک ایران، کشورهای عراق، افغانستان و آذربایجان هستند. امارات و قزاقستان نیز به پوشاک ایرانی روی خوش نشان داده اند. ارزش دلاری صادرات پوشاک ایران فقط یک بار در سال ۸۹ به مرز ۹۲ میلیون دلار رسید و پس از آن با سیر نزولی همراه شد تا آنجا که در سال ۹۵، ۴۸میلیون دلار و در چهار ماه نخست امسال فقط ۱۲ میلیون دلار از این طریق سرمایه نصیب کشور شده است.
از شیر مرغ تا جون آدمیزاد
بازار سیداسماعیل، بخش دیگری به نام باغچه هم دارد که لباس های تاناکورای هزار تومانی در آنجا به فروش می رسد؛ بیشترین قیمت اینجا ۱۰ هزار تومان است و فروشنده ها اغلب با دیدن مشتری، قیمت را تعیین می کنند. در بین آنها معتادان زیادند. تعدادی زن هم حضور دارند. بساط شان فقط به لباس خلاصه نمی شود. نعل اسب، در قابلمه نشسته، عروسک یک بندانگشتی بدون پیراهن، پیچ، قاب شکسته و… قیمت شان از ۵۰۰ تا ۵ هزار تومان است. مشتری این اجناس نیز همان اقشار ضعیف جامعه اند. در ورودی بازار، دو مغازه ساندویچی است. ۶ مرد و دو زن دور تا دور هرکدام ایستاده اند. یکی از مغازه ها، تخم مرغ و سیب زمینی آبپز می فروشد.
صاحب مغازه، نوشابه های کوکاکولای مشکی و زرد را داخل تشت سفید پراز آب و یخ انداخته. مغازه بغلی، سوسیس بندری می فروشد. ناگهان دو گاری پر از جعبه و کیسه لباس به هم می خورند و اجناس شان کف بازار پهن می شود. صداها بالا می رود: «این چه وضعیه… همه اش شکست… الان باید کلی خسارت بدم…» راه بند آمد. عابران روی علف های باغچه کناری پا می گذارند و عبور می کنند. مردی سالخورده با عصا رد می شود. می گوید: «چند بار بهتون گفتم به حرف باتجربه ها گوش کنید…»
ترکیه در سال های اخیر، نماد پیشرفت در صنعت نساجی و پوشاک بوده است. این کشور بزرگترین صادرکننده پوشاک به اتحادیه اروپا و آسیای میانه است. همخوانی محصولات با استانداردهای بین المللی، پرداخت وام به کارگاه های کوچک کم هزینه، سرمایه گذاری عظیم روی تجهیزات نوین بافتنی، تعیین مالیات و تعرفه مناسب برای واردات و تولید انواع پوشاک همخوان با فرهنگ های مختلف از جمله دلایل پیشرفت چشمگیر صنعت پوشاک در ترکیه است که می توان از آن الگوبرداری کرد.
