بی‌عدالتی در اکران/ فیلم‌هایی که جلوی چشم صاحبان شان می‌سوزند
این روزها اکران در سینماهای کشور با تراکم فیلم مواجه است که باعث شده آثار فرصت کافی برای ارتباط با مخاطب را نداشته باشند و با فروش های پایین از پرده نقره ای خداحافظی کنند.
زهرا منصوری: نمایش آثار سینمایی همواره یکی از مسایلی است که فیلمسازان دوست دارند در شرایط مناسب و با امکانات زیادی صورت بگیرد تا دسترنج زحمات خود را ببینند اما با فرا رسیدن فصل پاییز این مساله تبدیل به یک بحران برای برخی از فیلمسازان شده است چرا که آنها عقیده دارند در حال حاضر آثار زیادی روی پرده است که برخی از آنها به دلیل داشتن سالن های سینمایی زیاد و مزایای دیگر، امکان رقابت عادلانه و سالم را از دیگر فیلم ها گرفته اند. هم اکنون حدود ۲۱ فیلم روی پرده سینما است که در سال های اخیر اکران این حجم از آثار در فصل پاییز بی سابقه بوده و باعث پررنگ تر شدن مساله فیلم‌سوزی شده است.
در شرایطی که بین تولید، اکران و ظرفیت های سینما توازن چندانی برقرار نیست این موضوع عیان تر شده و وجود یک سیستم درست برای اکران آثار را نمایان تر ساخته است؛ چیزی که در سینمای ما به دلیل زیرساخت های ضعیف چندان نمود، ندارد.
آنچه که مشکل تراکم اکران را مضاعف تر کرد، نبود تبلیغات مناسب برای آثار سینمایی بود زیرا بسیاری از سینماگران معتقدند برخی از افراد حتی نام آثارشان را نشنیده اند و در این شرایط، ناکارآمدی صدا و سیما نیز بیشتر به چشم می خورد چون این مدیا در این سال ها اساسا نتوانسته مخاطبان چندانی به خود جذب کند. به گفته بسیاری از سینماگران به دلیل نداشتن مخاطب، تبلیغات آثار در این مدیا چندان به کمک آنها نمی آید.
این روزها آثار روی پرده اکثرا ساخته فیلمسازان جوان است؛ فیلمسازانی که به واسطه اولین فیلمشان به فضای حرفه ای سینما معرفی می شوند. این فیلم ها در صورت فروش خوب می‌توانند پله ای برای پیمودن دیگر پله ها باشند و در صورت فروش پایین آخرین اثر فیلمسازانشان محسوب شوند چرا که در این صورت جلب اعتماد سرمایه گذاران برای ساخت فیلم بعدی بسیار سخت می شود.
با این وجود نکته مثبتی که این روزها در اکران دیده می شود تنوع آثار سینمایی است. در حال حاضر ویترینی از فیلم های مختلف از فیلم کودک گرفته تا آثار اجتماعی، خانوادگی، مستند، کمدی و دفاع مقدسی روی پرده است، مساله ای که امکان انتخاب را برای مخاطب فراهم می کند اما نباید شرایط اکران و تعداد سالن های سینمایی هر کدام از فیلم ها را فراموش کرد چون قطعا اگر شرایط برابر باشد این رقابت عادلانه تر می شود.
در همین راستا درباره مساله فیلم‌سوزی با ۴ نفر از کارگردانانی که آثارشان در حال حاضر روی پرده است، گفتگو کردیم.
حسین شهابی کارگردان فیلم سینمایی «آزاد به قید شرط» که این روزها در گروه سینمایی آزاد روی پرده است درباره مساله فیلم‌سوزی که این روزها مطرح است به خبرنگار مهر گفت: مهمترین راهکار برای رفع مشکل موجود، افزایش تعداد سالن های سینما است. به یاد دارم که یک بار حجت الله ایوبی رییس سابق سازمان سینمایی از لزوم وجود ۳ هزار سالن سینما در کشور گفت که اگر همان ۳ هزار سینما فراهم می شد دیگر فیلم ها دچار چنین وضعیتی نمی شدند و هر فیلمی فرصت مناسبی برای اکران پیدا می کرد. از دیگر نکاتی که باید به آن اشاره کرد بحث تبلیغات است، اساسا در همه جای دنیا تبلیغات یک فیلم همزمان با شروع تولید آن آغاز می شود اما ما این امکان را نداریم و در کشور ما مردم بعد از هفته سوم اکران متوجه می شوند که چه فیلم هایی روی پرده است و با آنها ارتباط برقرار می کنند آن هم در حالی که فیلم هایی که سرگروه دارند تنها ۴ الی ۷ هفته برای اکران زمان دارند. در این میان فیلم هایی مثل فیلم من هم که سرگروه ندارند و در گروه آزاد اکران شده اند، وضعیت به مراتب دشوارتری را تحمل می کنند.در همه جای دنیا تبلیغات یک فیلم همزمان با شروع تولید آن آغاز می شود اما ما این امکان را نداریم و در کشور ما مردم بعد از هفته سوم اکران متوجه می شوند که چه فیلم هایی روی پرده است
شهابی اظهار کرد: به هر حال اگر همان ۳ هزار سینما در کشور وجود داشت، هیچ مشکلی برای اکران به وجود نمی آمد و شورای صنفی هم نه می توانست کاری انجام دهد و نه در مظان اتهام قرار می گرفت اما مساله این است که دولت ها علاقه ای به رشد سینما نشان نمی دهند زیرا در غیر این صورت یا نسبت به سالن سازی و یا به مدیریت این بحران اقدام جدی می کردند.
کارگردان «روز روشن» راهکار سینماگران برای نجات فیلم‌هایشان را این‌گونه بیان کرد: فکر می کنم در چنین شرایطی باید اکران فیلم ها را به تاخیر بیندازیم تا فیلم ها در زمان مناسب و با سرگروه اکران شوند و بحث اکران در گروه آزاد هم منتفی شود چون اکران در گروه آزاد به گونه ای پاک کردن صورت مساله است و به تبع آن کارگردان و تهیه کننده اجازه می دهند که مسئولان هر وقت دوست دارند فیلم ها را اکران کنند در حالی که خود آنها بهتر از هر کسی می دانند که فیلم ها فدای این مدیریت غلط خواهند شد. برای مثال من امسال هیچ فیلمی را ندیدم که در گروه آزاد اکران شود و سرمایه اولیه خود را به دست بیاورد.
حسین کندری کارگردان فیلم سینمایی «شنل» که این روزها در گروه سینمایی آزاد در حال اکران است با بیان اینکه برخی از قدرت هایی برای اکران فیلمشان برخوردارند درباره مساله فیلم سوزی به خبرنگار مهر گفت: سیستم اکران ما آنقدر شخصی است که نمی‌توانیم، بگوییم سازماندهی وجود دارد که نام آن را «مافیا» بگذاریم البته کسانی قدرت‌هایی دارند که از آن قدرت‌ها به نفع خود استفاده می‌کنند اما این افراد ۲ سال دیگر جابجا و افراد دیگری جایگزین آنها می‌شوند و این روند ادامه دارد. عده‌ای از قدرت خود استفاده می‌کنند و در این موضوع هیچ بحثی نیست بنابراین هر کسی که یک مسند، مقام و جایگاه کوچک دارد در راستای منافع شخصی و حزبی از آن استفاده می‌کند.
این کارگردان جوان افزود: برای من جای سوال است که چرا فیلم «سد معبر» ساخته محسن قرایی که از سی و پنجمین جشنواره ملی فیلم فجر جوایزی دریافت کرد و ۲ بازیگری دارد که به راحتی می‌توانند هر مخاطبی را جذب کنند، هنوز اکران نشده است.
کندری درباره این موضوع که یک فیلم اگر خوب ساخته شود در هر زمان و در هر شرایطی که اکران شود می‌تواند به فروش خوبی دست یابد، توضیح داد: این موضوع از سوی کسانی مطرح می‌شود که شرایط خوبی برای اکران فیلم های خود داشته و توانسته‌اند به فروش خوبی دست پیدا کنند اما سوال من این است که آیا آنها حاضر هستند فیلمشان را در نوروز اکران نکنند و در پاییز به نمایش بگذارند؟ چرا این افراد سر اکران نوروزی با دیگران جنگ می‌کنند؟ چرا برای اکران عید فطر باید ۳۰ فیلم درخواست بدهد؟ مگر نمی‌گویند که فیلمشان خوب است، پس بگذارند آنها را در پاییز اکران کنند. نکته دیگر این است که نمی‌توانیم شرکت پخشی مثل فیلمیران و سرگروه‌های سینمایی را با شرکت‌های پخش دیگر و فیلم‌هایی که در گروه آزاد به نمایش گذاشته می‌شوند، مقایسه کنیم.سیستم اکران ما آنقدر شخصی است که نمی‌توانیم، بگوییم سازماندهی وجود دارد و نام آن را «مافیا» بگذاریم البته کسانی قدرت‌هایی دارند که از آن قدرت‌ها به نفع خود استفاده می‌کنند اما این افراد ۲ سال دیگر جابجا و افراد دیگری جایگزین آنها می‌شوند و این روند ادامه دارد
وی با اشاره به تبلیغات یک اثر گفت: موفق‌ترین دوره اکران ما زمانی بود که یک شبکه خارجی به تبلیغات فیلم‌های ما می‌پرداخت و نتیجه این شد که فیلم‌های ضعیف هم در اکران‌های نه چندان ویژه خود، فروش‌های مناسبی داشتند بنابراین نمی‌توان نقش تبلیغات را به ویژه در رسانه‌هایی که مخاطب دارند، نادیده گرفت. در حال حاضر اکثر فیلم‌ها در تلویزیون ایران تبلیغ دارند اما بحث این است که کسی تلویزیون ایران را نگاه نمی‌کند.
مصطفی تقی زاده کارگردان فیلم سینمایی «زرد» که در حال حاضر روی پرده است و توانسته به فروش قابل توجهی برسد ضمن بیان تاثیر تبلیغات زیاد روی فروش فیلم ها و این که یک فیلم خوب ممکن است به فروش کمی برسد اما نابود نمی شود، درباره مساله فیلم سوزی به خبرنگار مهر گفت: درباره مساله فیلم سوزی نمی توان به صورت قطعی نظر داد زیرا کنکاش روی این موضوع بیشتر در تخصص تهیه کنندگان و پخش کنندگان است. من به عنوان کسی که فیلمش اکران شد و اکران موفقی هم داشت، معتقدم مهمترین معیار برای اکران موفق این است که مردم یک اثر را دوست داشته باشند زیرا حتی در شرایط فشرده و تراکم اکران باز هم مخاطبان به تماشای آن می نشینند اما به هر حال شرایط نمایش یک فیلم مهم است چون شاید برخی از مخاطبان نتوانند زمان خود را با زمان اکران یک فیلم تطابق بدهند. این موضوع ممکن است فروش یک فیلم را کم کند اما نمی تواند آن را نابود سازد.
وی افزود: من فکر می کنم اگر یک فیلم خوب باشد در هر زمان و در هر شرایطی که اکران شود به فروش خوبی دست پیدا می کند البته باز هم می گویم که این امر قطعی نیست برای مثال ممکن بود فیلم «زرد» در بدترین زمان و با کمترین سالن سینمایی به نمایش گذاشته شود بنابراین نباید منکر تاثیرگذاری شرایط اکران شویم اما این به معنای نابود شدن یک فیلم در شرایط بد نیست چون فیلمی که مورد علاقه مردم باشد نظر مخاطبان خود را جلب می کند.
تقی زاده مطرح کرد: در این میان باید بپذیریم که برخی از فیلم ها در زمان خوب و در مدت زمان زیاد به نمایش گذاشته می شوند برای مثال عید نوروز بهترین زمان اکران است که بسیاری برای نمایش فیلم هایشان در آن بازه زمانی تلاش می کنند زیرا بیشترین فروش ها در عید نوروز اتفاق می افتد به طوری که حتی اگر یک فیلم بد هم باشد به دلیل اینکه مردم فرصت دارند، آن را تماشا می کنند.
وی ادامه داد: در چنین زمانی مردم راحت تر فیلم انتخاب می کنند و راحت تر به تماشای آثار می نشینند. به هر حال در کشور ما سینما جزو اقلامی است که مردم از آن استفاده تفریحی هم می کنند به همین دلیل می دانم که در عید نوروز حتی کسانی به تماشای فیلم ها می نشینند که ممکن است در سال تنها یک بار به سینما بروند.
تقی زاده با اشاره به ایجاد توازن در تولید و اکران عنوان کرد: من به عنوان فیلم اولی نظر می دهم و به اندازه یک فیلم اولی تجربه دارم. به نظرم اگر به منظور ایجاد توازن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پروانه ساخت ندهد یک عده معترض می شوند و اگر تعداد پروانه ساخت ها زیاد شود یک عده دیگر در زمان اکران اعتراض می کنند و این قضیه همیشه وجود داشته است. در چنین شرایطی بهترین راه افزایش ظرفیت اکران است البته در حال حاضر شرایط بهتر شده است به طوری که چند پردیس دیگر تا عید نوروز افتتاح و به تعداد صندلی های سینما اضافه می‌شود که اتفاق خوبی است زیرا تولید مناسب باعث ایجاد رونق در صنعت می شود بنابراین در همین چرخه فیلمی که ضعیف باشد ناخواسته کنار می رود.مهمترین معیار برای اکران موفق این است که مردم یک اثر را دوست داشته باشند زیرا در شرایط فشرده و تراکم اکران باز هم مخاطبان به تماشای آن می نشینند اما به هر حال شرایط نمایش یک فیلم مهم است چون شاید برخی از مخاطبان نتوانند زمان خود را با زمان اکران یک فیلم تطابق بدهند
کارگردان «زرد» اظهار کرد: در این فصل تراکم اکران بسیار زیاد است به طوری که حدود ۲۰ فیلم روی پرده هستند. به هر حال باید بپذیریم که به طور طبیعی همه دوست دارند فیلمشان روی پرده باشد، سانس داشته باشد و بفروشد و به دلیل این مساله هم نمی‌شود از کسی خرده گرفت چون همه برای عرضه، فیلم می سازند. با توجه به اینکه در حال حاضر تراکم بسیار بالا است باید هماهنگی بهتری بین مدیران، سینماداران و پخش کنندگان ایجاد و این قضیه حل شود. من به یاد ندارم که در سال های اخیر چنین تراکمی در فصل پاییز ایجاد شده باشد. در حال حاضر شاهد این امر هستیم که هر چهارشنبه ۲-۳ فیلم به فیلم های قبلی اضافه می‌شود که شرایط سختی را ایجاد کرده است.
تقی زاده با اشاره به تاثیر تبلیغات در این عرصه بیان کرد: قطعا تبلیغات در این امر بسیار موثر است. زمانی دریچه تبلیغات بازتر می‌شود و این امر از خروجی های زیادی صورت می گیرد و زمانی هم مثل الان محدودتر می‌شود بنابراین تبلیغات تاثیر زیادی دارد.
وی با اشاره به اینکه برخی از مافیای اکران سخن می گویند، بیان کرد: سینمای ما در خارج از کشور سینمای قابل احترامی است و این نشان دهنده بزرگی سینمای ما است اما برخی از مافیای اکران سخن می گویند که به نظرم چندان درست نیست. وقتی آنچه که مد نظر یک شخص است به وقوع نمی‌پیوندد برخی از سوءتفاهم ها یا واقعیت هایی برایش برملا می‌شود و چنین تعبیرهایی می کند البته من آنقدر آگاهی ندارم که راجع به این مساله صحبت کنم، من فقط یک فیلم ساختم که آن هم روزهای پایانی نمایش خود را می گذراند.
تقی زاده درباره متضرر شدن فیلمسازان جوان در این جریان گفت: فیلم اول مهمترین فیلم یک فیلمساز است که باید در آن حساسیت و دقت زیادی لحاظ شود زیرا در غیر این صورت می تواند فیلم آخر او باشد. یک کارگردان به واسطه فیلم اولش به فضای حرفه ای سینما معرفی و برچسبی به او خورده می‌شود که دیگران بر اساس آن، قضاوتش می کنند.
وی در پایان گفت: خدا را شکر می کنم که فیلم «زرد» در اکران توانست موفق باشد. فیلم ما دومین فیلم پرفروش غیرکمدی سال است و من از خداوند به این دلیل ممنون هستم.
هادی حاجتمند کارگردان فیلم سینمایی «اشنوگل» هم کم‌کاری برخی از پخش کنندگان را در این زمینه مورد سوال قرار داد و درباره مساله فیلم سوزی به خبرنگار مهر گفت: فیلم من به دلیل کم‌کاری تهیه کننده که خود پخش کننده هم بود به این روز افتاد. درحال حاضر ما اسما ۵ سالن ولی رسما ۳ سالن در اختیار داریم به طوری که این اثر تنها در مشهد و تهران اکران می شود به همین دلیل باید برای پخش گریه کرد.
وی افزود: موضوع بدی که در فیلم های دفاع مقدس تبدیل به یک سنت شده این است که برخی از سینماگران فکر می کنند به واسطه ساخت این فیلم ها باید از نظام طلبکار باشند به طوری که انگار وظیفه نظام این است به این افراد پول بدهد تا فیلم بسازند و پخش کنند و دوباره پول بدهد تا از آنها بلیت بخرد که «اشنوگل» هم درگیر همین اتفاقات است برای مثال پخش کننده ما به نهادی زنگ زده است تا بلیت های فیلم ما را بخرند که من خودم نسبت به این امر معترضم. سوال این است که چرا نباید «اشنوگل» درست اکران و تبلیغ شود تا به جایش از یک نهاد بخواهیم از ما بلیت بخرد؟ به نظرم نظام اولویت های دیگری دارد و نیازی نیست به فیلمی پول بدهد.
حاجتمند بیان کرد: سینما یک هنر – صنعت است که باید با قوانین آن صنعت، هنری را بسازیم و مثل تمام صنایع خشن است به همین دلیل باید از جیب خودمان آبرو و اعتبار بگذاریم و سپس برای برگرداندن آنها تلاش کنیم. یعنی باید یک فیلم را خوب بسازیم و خوب عرضه کنیم که در این میان عرضه مرحله سوم است از همین رو فکر می کنم گاف سینما نه سالن، نه زمان و نه اکران است بلکه گاف جدی اکران خود فیلم است.
وی ادامه داد: فیلمی که ۲۰ میلیارد فروخته است، نشان می دهد که حدود ۴ میلیون نفر را به سینما کشانده است در حالی که ما ۸۰ میلیون جمعیت داریم که اگر ۳۰ میلیون هم اهل فیلم دیدن نباشند اقلا ۵۰ میلیون نفر دیگر افرادی هستند که به تماشای آثار نمایشی از مدیاهای مختلف می نشینند. بنابراین می‌شود این افراد را به سینما برد ولی متاسفانه این اتفاق رخ نمی دهد زیرا ما به سینما نه به عنوان فرهنگ و هنر و نه به عنوان صنعت نگاه می کنیم. در واقع سینما جایی شده که پشتش می ایستیم، پُز می دهیم و می گوییم خوب می فروشیم.سینما یک هنر – صنعت است که باید با قوانین آن صنعت، هنری را بسازیم و مثل تمام صنایع خشن است به همین دلیل باید از جیب خودمان آبرو و اعتبار بگذاریم و سپس برای برگرداندن آنها تلاش کنیم
حاجتمند اظهار کرد: اگر یک فیلم خوب ساخته شود در هر زمان که اکران شود، می‌فروشد اما در سینمای ما اصلاحیه های زیادی به فیلم ها وارد می شود که توان سینمایی افراد را از بین می برد از همین رو آثار با این شرایط ساخته و اکران می شوند و به همین دلیل فروش یک فیلم به این ربطی ندارد که همه امکانات اکران فراهم باشد البته ساخت یک فیلم خوب فقط به کارگردان ارتباط ندارد بلکه باید یک تهیه کننده خوب هم پشت کار باشد.
این کارگردان عنوان کرد: در این مساله تبلیغات نقش مهمی را ایفا می کند. ما در شرایطی فیلم ها را اکران می کنیم که برخی حتی اسم آنها را نشنیده اند.
وی مطرح کرد: صنعت سینما چرخه ای دارد که باید همه چیز آن درست باشد اما متاسفانه در سینمای ما این موضوع رخ نداده است. مساله مهم دیگر این است که همه چیز باید به صورت عادلانه برای همه فراهم باشد و آن گاه آثار با یکدیگر رقابت کنند برای مثال در حال حاضر برخی می گویند «اشنوگل» شکست می خورد و درست هم می گویند چون اگر به همین شکل پیش برود این فیلم نابود می شود. این موضوع به این دلیل است که فیلم من درست ارزیابی نمی شود زیرا در شرایطی اکران شده است که سالن های بسیار کم و کوچکی در اختیار دارد. «اشنوگل» در کنار فیلمی رقابت می کند که ۱۰۹ سالن در اختیار دارد پس در چنین شرایطی رقابت ناعادلانه است.
حاجتمند در پایان گفت: وقتی فیلم اول یک کارگردان کم بفروشد فیلم بعدی او به سختی ساخته می شود البته من در ژانری فیلم ساختم که این فروش دور از انتظار نبود اما پای کار ایستادم. در حال حاضر هم مثل مادری هستم که فرزندم جلوی چشمانم تکه تکه می شود و من این وضعیت را به چشم می بینم اما نمی توانم کاری کنم.
