برخی از دلایل خودکشی ایرانیان در ۲۰ سال اخیر
چند هفته پیش مرد جوانی خود را از روی پل طبیعت (پاتوق پارک گردی جدید تهرانی ها) به پایین پرت کرد و به بیمارستان فیروزگر منتقل شد. این برای چندمین بار در سال های اخیر است که افرادی خود را از روی پل طبیعت به پایین پرت می کنند. در استان مرکزی، شایع‌ترین روش اقدام به خودکشی در استان مسمومیت دارویی و استفاده از سموم بوده است. اردبیل و کرمان پایین تر سطح خودکشی در میان استان های کشور را در سال های اخیر تجربه کرده اند.
میزان خودکشی در ایران چون ۱۰ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر است، آمار پایینی در مقایسه با میانگین جهانی است و آمار خودکشی در ایران پایین تلقی می شود. اما مشکلات اقتصادی فزاینده در کنار عدم آشنایی با مهارت های ارتباط اجتماعی، سبک زندگی شاد و مثبت اندیشیدن و شفاف اندیشی و مقابله علمی با چالش ها و ناهنجاری ها، سبب می شود تا فرد،. بهترین راه را برای خلاصی از مشکلات، خودکشی بداند.
خودکشی یک فعل بدون بازگشت است و به همین خاطر از نظر شدت، آسیب بسیار بالایی دارد و نیازمند پیشگیری جدی است. هیچ آسیبی به اندازه قتل و خودکشی مهم نیست چراکه موضوع جان انسان در میان است. خودکشی خشونتی است که به‌سمت فرد چرخیده و در پی غم و اندوه ایجاد شده است. آمارها نشان می‌دهد که مجردها بیش از متاهلان و جوانان بیش از سایرین در معرض خودکشی هستند. در این میان موضوع اصلی خشونت است.
اولین مشکلات در خانواده و در نتیجه تبعیض میان فرزندان، آغاز می‌شود. ریشه‌های دیگر خشونت مانند کتک‌زدن، آزار کلامی و فیزیکی و توجه‌نکردن باعث ایجاد و انباشت غم و در نتیجه خشونت می‌شود و راه‌حل آن ارتباط صمیمانه است. مجید ابهری، آسیب‌شناس می‌گوید: میزان خودکشی طی پنج‌سال گذشته در زنان ۶۶درصد و در مردان ۷۷درصد افزایش داشته است.
خودکشی‌ها معمولا به پزشکی قانونی اطلاع داده می‌شوند و در بسیاری از موارد خانواده‌ها برای حفظ آبرو علت اصلی مرگ را مطرح نمی‌کنند. بسیاری از روانشناسان خودکشی را ضربه‌های دوران کودکی و جامعه‌شناسان آن را به‌علت مشکلاتی که در بزرگسالی آنان پیش آمده، می‌دانند و اشاره می‌کنند که پایین‌آمدن سطح رفاه اجتماعی و فاصله‌گرفتن از ارزش‌های معنوی و اخلاقی منجر به بالا رفتن خشونت می‌شود، آمارها نیز در این زمینه گویای آن است که خودکشی در میان افراد مذهبی از دفعات کمتری برخوردار است.
دلایل خودکشی
مجید ابهری اولین دلیل خودکشی را کمبود نشاط اجتماعی دانست و بیان کرد: ارتباط خانواده‌های امروزی با یکدیگر موزاییکی شده است؛ به این معنا که مانند موزاییک‌های کف اتاق کنارهم هستند، اما با هم نیستند. گفتمان خانواده در روز ۱۷دقیقه است، همین امر جامعه را دچار وارونگی اجتماعی و ایجاد گسستگی می‌کند.
دومین دلیل خودکشی بالابودن میزان اضطراب است. کشوری مانند انگلستان برای بازی‌ها و فیلم‌ها، طیف سنی در نظر گرفته است در حالی که در این زمینه در ایران یا اقدامی وجود ندارد و یا اگر فعالیتی در این مورد انجام شود، فورمالیته است. در واقع می‌توان گفت در خانواده ایرانی انواع فیلم خشونت‌آمیز در حضور کودک مشاهده می‌شود.
انتخاب وسیله خودکشی نشان‌دهنده وضعیت روحی فرد در هنگام خودکشی است. وسیله خودکشی، میزان بالابودن آشوب روحی فرد را نشان می‌دهد؛ خشن‌ترین نوع خودکشی، آتش‌زدن، سپس حلق‌آویزکردن و بعد از آن پرتاب‌کردن خود از بلندی است؛ یعنی هرچه وسیله خشن‌تر باشد، وضع آشوب روحی بالاتر بوده است.
از نگاه رفتاری خودکشی دارای دو نوع مخفی و آشکار است. خودکشی مخفی به این شکل است که فرد در خانه قرص می‌خورد، اما خودکشی آشکار در جامعه اجرایی می‌شود. به‌طور مثال فرد در مقابل ساختمانی خود را آتش می‌زند که مثال آن در جنگ ویتنام است که بودایی‌ها در مقابل سازمان ملل با علم به نابودی خود اقدام به خودکشی کردند و این یعنی اعلام جنگ به شرایط اجتماعی حاکم؛ این حالت زمانی رخ می‌دهد که افراد به آخر راه رسیده باشند، در واقع این حرکت یک خودکشی بازدارنده است تا از خودکشی‌های دیگر جلوگیری کنند.
در ارائه اخبار تلخ مشکل اصلی ارائه عریان آسیب‌های اجتماعی است که موجب زشتی‌زدایی از آسیب‌های اجتماعی می‌شود، مانند اخباری از خودکشی‌های افراد مختلف اطلاع‌رسانی می‌شود.
افسردگی‌های مزمن
اصغر كیهان‌نیا روان‌شناس و مشاور خانواده خودكشی را به‌معنای اذیت و آزار خود و ازمیان‌بردن خویش دانست و در ارتباط با دلایل این پدیده گفت: یكی از علت‌هایی كه سبب خودكشی می‌شود، افسردگی‌های مزمن است كه این نوع افسردگی احساس آینده خوبی نداشتن و پوچی را در فرد ایجاد می‌كند و باعث شكل‌گیری انگیزه خودكشی می‌شود.
دلیل دیگر این امر فقر و استیصال است كه فشارهایی را در زندگی ایجاد می‌كند و سرانجام سبب می‌شود فرد راهی جزء خودكشی در برابر خود نبیند. همچنین باید از شكست‌های عاطفی، اقتصادی و تجاری نیز به‌عنوان دلایل خودكشی افراد نام برد و درباره خودكشی در قشر جوان و نوجوان باید به سختگیری والدین در زمینه كارهای شخصی و تحصیل اشاره كرد كه هرچند به‌ندرت رخ می‌دهد اما وجود دارد.
به‌طور كلی باید گفت، انسانی كه به خودكشی دست می‌زند خیلی تمایل دارد به زندگی خود ادامه دهد اما به دلیل اینكه راهی نمی‌یابد و از همه عوامل ناامید شده است، خودكشی می‌كند.
دلایل خودکشی‌های دو دهه اخیر
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می‌گوید: طبق پروتکل خودکشی، نیروهای اورژانس اجتماعی دوره‌های آموزشی لازم را می‌گذرانند و این نیروهای آموزش‌دیده باعث شده است از ۲هزار و ۷۳۰مورد خودکشی طی سال گذشته جلوگیری شود. حبیب‌ا… مسعودی‌فرید درباره اجرای پروتکل خودکشی در پیشگیری از خودکشی اظهار کرد: پروتکل خودکشی در کشور تدوین شده است و طبق آن باید مداخلاتی برای پیشگیری از خودکشی انجام شود. مسئولیت اصلی حوزه کاهش خودکشی بر عهده وزارت بهداشت قرار دارد و سازمان بهزیستی فقط در موضوع مداخلات وارد می‌شود.
متوسط میزان خودکشی
طبق پروتکل خودکشی، نیروهای اورژانس اجتماعی دوره‌های آموزشی لازم را می‌گذرانند. برگزاری این دوره‌ها کمک کرده در مواردی که هنوز فرد اقدام به خودکشی نکرده است، مداخلات لازم انجام شود و فرد از خودکشی منصرف شود. وی با تأکید بر اینکه موضوع خودکشی بسیار مهم بوده و نیازمند برنامه‌ریزی است، خاطرنشان کرد: اقداماتی که اورژانس اجتماعی طبق پروتکل خودکشی در راستای پیشگیری از آن انجام می‌دهد تاکنون موثر بوده است به‌طوری که طبق آمار از موارد زیادی از خودکشی با مداخلات سازمان بهزیستی جلوگیری می‌شود.
ما جزو کشور‌هایی با آمار بالای خودکشی نیستیم، زیرا به‌طور متوسط در ایران میزان خودکشی سالانه کمتر از ۱۰نفر به ازای ۱۰۰هزار نفر است. معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی افزود: فرایند منصرف‌کردن فردی که قصد خودکشی دارد، بسیار سخت است اما با آموزش‌هایی که داده می‌شود نیروهای اورژانس اجتماعی می‌توانند مداخلات بهنگام انجام دهند.
علاوه بر این وقتی مانع از خودکشی می‌شویم، باید خدمات بعدی هم به فرد داده شود. طبق پروتکل خودکشی مسائل روانشناختی برای فردی که قصد خودکشی داشته و منصرف شده است، انجام می‌شود. وی با اشاره به آسیب‌شناسی دلایل خودکشی‌های دو دهه اخیر گفت: طی سال‌های اخیر نوع خودکشی تغییر پیدا کرده است و در مواردی می‌بینیم که خودکشی در خیابان و اماکن عمومی و مترو انجام می‌شود.
در آسیب‌شناسی که انجام شده است متوجه شدیم که این افراد اعتراض خود را به اوضاع فردی و اجتماعی از طریق خودکشی بیان می‌کنند و می‌‌خواهند به جامعه نشان دهند که در چه وضعی هستند. این مقام مسئول در سازمان بهزیستی با بیان اینکه افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند در وضع ثبات روانی قرار ندارند، گفت: اگر با ارائه آموزش‌های فردی بتوانیم پیشگیری و شناسایی بهنگام و غربالگری کنیم یا افراد آگاه باشند که در صورت مشاهده علائم تمایل به خودکشی در خود یا اطرافیان با سامانه مشاوره‌ای ۱۴۸۰ یا ۱۲۳ تماس بگیرند، این موارد می‌تواند گامی موثر در کاهش خودکشی باشد.
مسعودی‌فرید افزود: در همه جای دنیا فردی که خودکشی می‌کند قبل از آن علائمی دارد که اگر به‌موقع شناسایی شود، می‌توان با مداخله بهنگام فرد را نجات داد. در مطالعه‌ای مشخص شد که ۹۰درصد افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند، طی ۶ماه گذشته به نظام سلامت مراجعه داشته‌‌اند. اگر بتوانیم این علائم را شناسایی کنیم، می‌توانیم در پیشگیری هم به‌موقع ورود کنیم.
وی درباره اقدامات در بسیاری از کشورها تمرکز پیشگیری از خودکشی در حوزه نوجوانان و جوانان است چون بیشترین میزان خودکشی در هر کشوری در این دو گروه است. بنابراین غربالگری نوجوانان بسیار اهمیت دارد و اگر بتوانیم در مدارس و محیط کار که بیشترین جمعیت را دارند، بتوانیم آموزش‌های لازم را ارائه دهیم اثرگذار خواهد بود.
در این زمینه تقویت موضوع مشاوران در مدارس بسیار اهمیت دارد. معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی تأکید کرد: باید به موضوع سلامت روان توجه بیشتری شود و اعتبارات بخش سلامت روان افزایش یابد چون توجه به این حوزه در کاهش آسیب‌هایی همچون خودکشی اهمیت دارد.
