بدانید درباره اختلالی که هیچ گاه درمان نمی‌شود
سید علی صمدی که تحقیقات و طرح‌های پژوهشی مختلفی در زمینه اختلالات طیف اتیسم انجام داده، با اشاره به همکاری خود با دپارتمان تحقیقات دانشگاه آلستر ایرلند شمالی در زمینه ناتوانی اختلالات رشدی و هوشی، در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: از سال ۲۰۰۸ با بررسی میزان شیوع اختلال اتیسم در ایران فعالیت‌های تحقیقاتی خود را در این زمینه متمرکز کردم که بر اساس نتایج آن زمان، میزان شیوع اتیسم در ایران ۶.۲ در ۱۰ هزار تعیین شد؛ درحالی‌که این آمار در دنیا ۱ در ۱۰۰ و بیشترین آمار اتیسم نیز مربوط به کشورهای انگلیس، سوئد و آمریکا بود.
استانداردسازی آزمون‌های غربال اتیسم در ایران
این متخصص که با سازمان بهزیستی برای غربال و کمک به تشخیص و مداخله اتیسم در کشور نیز همکاری دارد، با بیان اینکه طی سال‌ها تحقیق و پژوهش، آمار شیوع اتیسم در ایران اصلاح شد، افزود: در همین راستا همکاری با سازمان بهزیستی با هدف شناسایی افراد دارای این اختلال و برگزاری دوره‌های آموزشی مرتبط با اتیسم برای کارشناسان آغاز و همچنین آزمون‌های غربالگری “HIVA (هیوا) ” ساخته و آزمون تشخیصی “گارس ۲” برای ایران استانداردسازی شد.
او با بیان اینکه برای آزمون HIVA، حدود ۱۰ آیتم غربالگری گزینش شده، افزود: این علائم شایع‌ترین نشانه‌های اختلالات طیف اتیسم در ایران هستند و بر اساس نقطه برش این آزمون، افراد دارای امتیاز ۳ و بیشتر، احتمال دریافت تشخیص اتیسم دارند و باید برای تشخیص ارجاع داده شوند. همچنین با استفاده از آزمون “گارس ۲” طی سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۲ بر روی جمعیتی ۸۰۰ نفره استاندارد شده و بر اساس آمار آن سال، شیوع اتیسم به‌یک‌باره با در نظرگیری این آزمون استانداردشده از عدد گزارش‌شده قبلی به بیش از عدد ۵۰ در ۱۰ هزار رسید.
صمدی بابیان اینکه سومین مرحله غربالگری و بررسی میزان شیوع اتیسم در ایران در مرحله سوم با استفاده از مقیاس غربال ایرانی (هیوا) و آزمون استاندارد شده گارس ۲، در پنج استان کشور به‌صورت پایلوت انجام شد، افزود: این مرحله از غربالگری در یکی از شهرهای استان‌های خراسان رضوی (طرقبه)، همدان (شهر همدان)، قم، خوزستان (ماهشهر) و کرمان (شهر کرمان) با شرکت بیش از ۲۵ هزار کودک ۲ تا ۵ ساله انجام و شرکت‌کنندگان توسط آزمون هیوا و گارس ۲ غربال شدند. در نهایت نتایج این غربالگری، آمار شیوع اتیسم در ایران را حدود ۷۷ در ۱۰ هزار نشان داد.
طرحی ملی برای تشخیص و غربال اتیسم
این استاد دانشگاه آلستر ایرلند شمالی با اشاره به طرح ملی سازمان بهزیستی برای تشخیص و غربال اتیسم در جامعه، عنوان کرد: بر اساس این طرح از فروردین امسال کار آموزش کارشناسان کلیه مراکز بهزیستی سراسر کشور برای یادگیری مراحل غربالگری شامل تشخیص، غربال و مداخله آغاز شده و با اتمام این دوره آموزشی به‌زودی طی برگزاری همایشی “نظام ثبت‌نام آنلاین و غربالگری اتیسم” رسما آغاز بکار می‌کند. با اجرای این طرح اطلاعات تمامی مراجعین به‌صورت آنلاین ثبت شده و برای تشخیص و مداخله به مراکز تخصصی ارجاع داده می‌شود. بنابراین با آغاز به کار نظام ثبت آنلاین، میزان شیوع و آمار اتیسم برای مداخله صحیح و بهنگام، قابل‌اطمینان‌تر و استاندارد می‌شود. البته طی اجرای این طرح آمار شیوع اتیسم در ایران ۰.۸ درصد تخمین زده شده که با اندک اغماضی به آمار یک درصد ارائه‌شده دنیا نزدیک است.
اهمیت آگاهی متخصصان نسبت به شناسایی بهنگام اختلالات طیف اتیسم
این استاد دانشگاه در بخش دیگری از این گفت‌وگو بر اهمیت آگاه‌سازی عمومی و ارتقای سطح آگاهی متخصصان و پزشکان در رابطه با شناسایی بهنگام اختلالات طیف اتیسم تاکید و تصریح کرد: پزشکان عمومی و متخصصان کودکان همواره در خط اول آگاه‌سازی و آموزش برای تشخیص اتیسم قرار دارند؛ چراکه والدین در اولین مرحله برای تشخیص هر نوع بیماری به آنان مراجعه می‌کنند. بنابراین آموزش این گروه پزشکی برای آگاهی از علائم اصلی اتیسم ضرورتی است که متاسفانه هنوز مورد توجه قرار نگرفته و همین امر یکی از دلایل تشخیص و شناسایی دیرهنگام کودکان دارای اتیسم و بنابراین فیکس شدن علائم و سخت شدن امر مداخله برای بهبود وضعیت افراد است.
صمدی تاکید کرد: بنابراین متخصصان باید نسبت به این علائم آگاه بوده و کودکان دارای علائم مشکوک را برای تشخیص ارجاع دهند، ولی متاسفانه بلندگویی برای اطلاع‌رسانی در اختیار ما نیست. با این‌حال ما توانستیم با آموزش کارشناسان بهزیستی قدمی مؤثر در جهت تشخیص بهنگام اتیسم برداریم.
علائم پرچم قرمز شناسایی اتیسم
صمدی در بخش دیگر صحبت‌هایش با اشاره به برخی از علائم پرچم قرمز شناسایی اتیسم، عنوان کرد: این اختلال از ابتدای رشد، علائمی را نشان می‌دهد، اما امروزه، از حدود ۱۸ تا ۲۴ ماهگی می‌توان علائم را تشخیص داد که البته اگر خیلی شدید باشد در زیر یک‌سالگی هم قابل‌تشخیص است.
او با اشاره به برخی از علائم عمومی اتیسم، گفت: فقدان ارتباط چشمی در زمان برقراری ارتباط، تکان دادن دست در زمان هیجان و یا حرکت‌های عجیب انگشت، علائم ناشی از اضطراب و ترس بدون دلیل موجه، عدم واکنش نسبت به صدا کردن نام خود، بو کردن اشیا و آدم‌ها، تاخیر در گفتار و یا وجود گفتار نامناسب و ایجاد آواهای ناآشنا برای تحریک خود و وجود برخی مشکلات حسی مانند روی پنجه پا راه رفتن و تکان دادن خود در زمان نشستن و ایستادن برخی از علائم ۱۰ گانه عمومی تشخیص اتیسم است که با استفاده از آزمون “هیوا” در صورتی‌که کودکی سه علامت از این ۱۰ نشانه را داشته باشد باید برای تشخیص به متخصص مراجعه کند. منظور متخصصی است که علائم را می‌داند و با کاربرد آزمون‌های تشخیصی آشناست و مدرک و گواهی استفاده از این آزمون‌ها را دارد.
صمدی با بیان اینکه متاسفانه وجود برخی از کلیشه‌های جنسیتی عاملی است برای مراجعه دیرهنگام والدین به متخصص، افزود: مثلا معمولا والدین از دختران انتظار دارند به‌اصطلاح خانم و موقر باشند و ساکت و آرام بودن و عدم تمایل به برقراری ارتباط را ممکن است امری طبیعی بدانند، ولی این مسئله درباره یک دختربچه ۲ ساله به هیچ عنوان طبیعی نبوده و می‌تواند از علائم اتیسم باشد. یا جنب‌وجوش‌ها و تحرک بیش از اندازه یک پسربچه دوساله را به پسر بودن و طبیعی بودن این رفتار در جامعه ما برای این جنسیت برگردانند و توجهی به آن نکنند.
او، اتیسم را «واژه‌ای مد روز» عنوان کرد و گفت: این مسئله هم جنبه مثبت دارد و هم منفی، مثبت به این دلیل که تنور داغ شده و اقداماتی همچون راه‌اندازی مراکز آموزشی و تشخیصی اتیسم محقق شده و منفی به دلیل بروز برخی سوءاستفاده‌ها از این بازار داغ در جامعه است.
جزییات نظام جامع تشخیص و غربالگری اتیسم
صمدی با بیان اینکه بهزیستی ۶ سال گذشته طرح ملی اتیسم یا “نظام غربال و شناسایی اختلالات طیف اتیسم” را در سکوت خبری اجرا کرد، افزود: اجرای این طرح نتایج مثبتی به دنبال داشته که مهم‌ترین آن ایجاد “نظام جامع تشخیص و غربالگری اتیسم” در جامعه است.
او با اشاره به جزییات این طرح ادامه داد: اگرچه عنوان طرح غربال و شناسایی اختلالات طیف اتیسم است، ولی تنها به شناسایی نپرداخته بلکه مداخلات موردنیاز در دو بخش مداخلات کلینیک و مداخلات والدمحور، آموزش داده‌شده و اجرا می‌شود.
آموزش کارشناسان بهزیستی برای شناسایی و مداخله اتیسم
این پژوهشگر، آموزش کارشناسان بهزیستی را در قالب دو نوع آموزش شناسایی و مداخله‌ای طی یک دوره آموزشی ۱۴۰ ساعته در این نظام جامع عنوان کرد و گفت: با اجرای این طرح علاوه بر شناسایی بهنگام کودکان دارای اتیسم و آموزش کارشناسان و خانواده‌ها، در نهایت یک “دیتا بیس” اولیه اتیسم در ایران تهیه شده و بر اساس آن مباحث تحقیقاتی، شناسایی و مداخله‌ای با دقت بالاتری انجام می‌شود.
ضرورت اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی عمومی برای مراجعه بهنگام خانواده‌ها
وی با اشاره به اهمیت اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی عمومی برای مراجعه بهنگام خانواده‌ها برای تشخیص و مداخله، عنوان کرد: در طرح اولیه غربالگری که برای ۵ شهر انجام شد، بیش از ۱۸۰۰ نفر تشخیص اولیه داده شدند، ولی متاسفانه با وجود رایگان بودن تمام مراحل، تنها ۱۱۰ نفر برای تشخیص نهایی و مداخله مراجعه کردند؛ چراکه اغلب علائم اتیسم در مراحل اولیه برای والدین قابل اغماض است و همان‌طور که اشاره شد، به دلایل مختلف از جمله باورهای فرهنگی در مورد دختران و پسران مورد چشم‌پوشی قرار می‌گیرد و به اصطلاح والدین نمی‌خواهند اسمی روی فرزندشان بگذارند. از طرف دیگر در جامعه نیز دریافت چنین تشخیص نهایی باعث می‌شود که والدین و فرد دریافت‌کننده تشخیص به‌گونه‌ای دیگر نگاه شوند و وجود این اختلال را به عواملی مانند انجام رفتارهای نامناسب و یا اعمال نادرست آن‌ها بدانند که نیازمند به آگاه‌سازی اجتماعی و درک واکنش والدین دراین‌ارتباط را ضروری می‌سازد.
میزان بروز اتیسم در پسران ۴ برابر دختران
این پژوهشگر اختلالات رشدی و هوشی، میزان بروز اتیسم در پسران را ۴ برابر دختران عنوان کرد و گفت: اتیسم در مراحل اولیه قابل‌تحمل است، ولی در صورت عدم مراجعه برای تشخیص سطح و نوع، اتیسم تشدید شده و مداخله‌های بیشتر و تخصصی‌تر را ضروری می‌کند، در نهایت رفتار ناهنجار و غیرقابل‌کنترل می‌شود.
واکنش متفاوت والدین کشورهای مختلف نسبت به علائم اتیسم
او با اشاره به پژوهش‌های جانبی این طرح، تصریح کرد: در بخشی از این طرح نوع عکس‌العمل و واکنش مادران ایرانی با مادران هندی، انگلیسی و ژاپنی مقایسه و مشخص شد که والدین در فرهنگ‌های مختلف نسبت به علائم خاصی، نگران‌اند. به‌عنوان نمونه مادران ژاپنی نسبت به تعامل با دیگران و علائم رفتاری، مادران انگلیسی نسبت به تأخیر در رسیدن به توانمندی‌های ذکرشده در مقیاس‌های رشدی و مادران ایرانی نسبت به مشکلات گفتاری و دیر صحبت کردن کودک نگران می‌شود. این در حالی است که در اتیسم توانایی بیان، از محتوای گفتار و کاربرد آن برای برقراری ارتباط، اهمیت کمتری دارد که متاسفانه مورد توجه والدین ایرانی قرار نمی‌گیرد و اغلب مادران از مشکلات گفتاری کودک که می‌تواند نشانه‌ای از اتیسم باشد، آگاه نیستند. به‌عبارت دیگر برای والد ایرانی محتوای صحبت مهم نیست و تنها با باز شدن زبان کودک نگرانی‌شان برطرف می‌شود.
برخی از نشانه‌های گفتاری فرد دارای اتیسم
وی با اشاره به برخی از نشانه‌های گفتاری فرد دارای اتیسم، تصریح کرد: این افراد زبان بدن فرد مقابل را درک نمی‌کنند. البته گروهی از افراد دارای اتیسم به مرحله گفتار نرسیده و در سطح غیرکلامی باقی می‌مانند. به همین دلیل تاخیر در گفتار از سال ۲۰۱۳ از علائم تشخیصی اتیسم حذف شد؛ چراکه افراد دارای اتیسم سطح یک که پیش از این به افراد دارای آسپرگر شناخته می‌شدند، به خاطر توانمندی گفتاری تشخیص داده نمی‌شدند و حالا با تغییرات ایجادشده این گروه بهتر تشخیص داده می‌شوند؛ چراکه این افراد در زمان مناسب به گفتار می‌رسند و تنها در شیوه‌های برقراری ارتباط با دیگران تفاوت دارند.
سطوح مختلف اتیسم
او با اشاره به سطوح مختلف اتیسم، عنوان کرد: تا پیش از ۲۰۱۳ اتیسم زیرشاخه اختلالات گسترده رشد و شامل ۵ اختلال “آسپرگر، پی دی دی نامشخص یا PDD-NOS، سندرم غیرمنسجم دوره کودکی CDD، سندرم Rett و Autistic Disorder بود. پس از ۲۰۱۳ با کشف مشترکات این افراد از جمله نقص در ارتباطات اجتماعی و ویژگی‌های رفتاری متفاوت، این اختلال در نهایت با عنوان “اختلالات طیف اتیسم” نام‌گذاری شد. یعنی دو اختلال CDD و Rett حذف شدند و سه اختلال باقی‌مانده در هم ادغام شدند و نام اختلالات طیف اتیسم بر آن‌ها گذاشته شد.
او با بیان اینکه اختلالات اتیسم دارای سه سطح مختلف است، تصریح کرد: از سطح یک تا ۳ به ترتیب علائم و اختلالات بیشتر شده و فرد دارای اختلال به همان نسبت نیازمند حمایت و مداخلات بیشتر است. به‌عنوان نمونه در سطح یک فرد دارای عملکردهای سطح بالا است، اغلب مشکل بیان و گفتار ندارد و صحبت می‌کند ولی به‌درستی متوجه منظور و زبان بدن دیگران نمی‌شود. در این سطح فرد تنها نیازمند نظارت‌های دوره‌ای بوده ولی ممکن است در آینده دچار اختلالات دوقطبی و یا افسردگی شود. در اتیسم سطح ۲ علائم شدیدتر و حمایت‌ها بیشتر شده و در سطح ۳ به‌عنوان شدیدترین نوع اتیسم علائم به گونه‌ای است که توسط افراد عادی نیز وجود تفاوت محسوس و مشهود است.
او با تأکید بر اینکه متخصصین باید بتوانند علاوه بر تشخیص اتیسم، سطح آن را نیز مشخص کنند، گفت: برای این منظور، آزمون‌های مختلفی طراحی‌شده که از طریق آن وضعیت، شرایط و سطح اتیسم افراد به‌صورت عملی مشخص‌شده و با تعیین سطح و درصد اتیسم، نوع و میزان مداخله درمانی نیز مشخص می‌شود.
اتیسم هیچ‌گاه به‌صورت کامل درمان نمی‌شود
صمدی با تاکید بر اینکه اتیسم هیچ‌گاه به‌صورت کامل درمان نمی‌شود، افزود: بر اساس دانش و اطلاعات امروز ما اتیسم نوعی تفاوت در ساختار مغز و سیستم اعصاب است که هیچ زمانی به‌صورت کامل درمان نمی‌شود، بلکه مداخلات متخصصان به توان‌بخشی، یافتن روش‌های نوین برقراری ارتباط، رشد و شکوفایی سایر توانمندی‌ها و در نهایت ارتقای کیفیت زندگی فرد کمک می‌کند.
جزییات و تأثیر مداخلات مرکز و والد محور در راستای بهبود وضعیت مبتلایان اتیسم
او با بیان اینکه آموزش‌های “نظام غربال و شناسایی اختلالات طیف اتیسم” در قالب یک دوره آموزشی ۱۴۰ ساعته و در سه سطح تشخیص، مداخلات مرکز محور و مداخلات والد محور ارائه می‌شود، گفت: در مرحله تشخیص، غربالگری با کمک آزمون گارس ۲ انجام و ثبت‌شده و طی آن، نوع، سطح و درصد اتیسم مشخص می‌شود. بنابراین انتظار می‌رود که رتبه و سطح اتیسم فرد با انجام مداخلات معنادار طی جلسات بعدی تغییر کند.
به گفته صمدی، در مداخلات مرکز محور بر روی آموزش تحلیل رفتار کاربردی و آموزش دارای ساخت و مناسب‌سازی حسی و ارتقای سطح ارتباط فرد با استفاده از شیوه‌های جایگزین مانند روش تعامل همه‌جانبه کار می‌شود؛ به عنوان نمونه یکی از رفتارها و نشانه‌های اتیسم در کودکان باز و بسته کردن در یخچال و کمد برای دیدن محتویات داخل آن‌هاست، ولی اگر تصویر محتویات کمد و یخچال بروی درب آن چسبانده شود، مسئله حل می‌شود. بنابراین باید برای برقراری ارتباط، از تصاویر استفاده شود. این روش‌ها در آموزش دارای ساخت، آموزش داده می‌شوند و در بخش سوم بر آموزش و توانمندسازی والدین تاکید می‌شود.
رفع چالش‌های رفتاری اتیسم با تکنیک‌های جزئی
وی با بیان اینکه این نوع چالش‌های رفتاری با تکنیک‌های واقعا جزیی برطرف می‌شود، افزود: متاسفانه اکثر والدین به جای آموزش و یادگیری این تکنیک‌ها و مداخلات، سریعا به کودک دارو می‌دهند.
این استاد دانشگاه با اشاره به مداخلات و آموزش‌های والدمحور این طرح، تصریح کرد: برای کمک به بهبود شرایط فرد دارای اتیسم، والدین و خانواده نزدیک افراد نیز باید برای برقراری ارتباط بهینه آموزش ببینند؛ به‌گونه‌ای که در اکثر کشورهای پیشرفته پکیج‌های آموزشی مخصوص والدین، پدربزرگ و مادربزرگ و یا همسایه‌ها برای آموزش نحوه برخورد با افراد دارای اتیسم طراحی شده است.
او با بیان اینکه ۱۰ سال پیش پکیج آموزشی مداخله بهنگام را با عنوان بسته آموزشی “امید” طراحی و استاندارد کردم و مقاله‌هایی در نشریات بین‌المللی در ارتباط با این بسته و نتایج آن چاپ کردیم، تصریح کرد: این آموزش‌های کوتاه و خلاصه بسیار مفید بوده و منفعت استفاده از آن در درجه اول به جامعه بازمی‌گردد.
صمدی ادامه داد: در حال حاضر پکیج آموزشی دیگری با همکاری سازمان بهزیستی با عنوان “روزنه” مخصوص والدین تهیه شده است که طی آن شیوه رفتار با کودک دارای اتیسم از برخورد و رفتار تا حمام کردن و غذا دادن و بازی آموزش داده شده است. والدین برای استفاده از این بسته و افزایش اثربخشی در مراقبت از فرزندان باید آموزش‌های لازم را طی کنند که به شیوه‌های مختلف و منعطفی به آن‌ها ارائه می‌شود.
او مهم‌ترین مداخلات را مداخله رفتاری، شناختی و آموزشی عنوان کرد و گفت: بعد از آن، مداخلات توان‌بخشی مانند کاردرمانی، گفتاردرمانی و در نهایت مداخلات دارویی برای افراد دارای علائم اختلالات همراه انجام می‌شود. علاوه بر آن یک سری هم مداخلات ترکیبی از جمله بازی‌درمانی، هنردرمانی و غیره داریم که برای بهبود شرایط فرد توصیه می‌شود.
برخی تکنیک‌های ارتباطی مؤثر با کودکان دارای اتیسم
صمدی در تشریح نوع و چگونگی مداخلات برای بهبود شرایط فرد و برقراری ارتباط بهینه با آن‌ها به برخی علائم و تکنیک‌ها اشاره کرد و گفت: برای برقراری ارتباط با فرد دارای اتیسم باید از داده‌هایی استفاده شود که پردازش آن آسان باشد؛ چراکه پردازش کلامی این افراد بسیار سخت‌تر از پردازش تصویری آن‌هاست. به عبارت دیگر باید علائم و تکنیک‌هایی در سطح ادراک فرد دارای اتیسم طراحی و برای برقراری ارتباط استفاده شود تا در نهایت بتوان با یادگیری چند تکنیک ساده، به نحو مطلوب با آنان ارتباط برقرار کرد.
او با بیان اینکه زبان صحبت با کودک دارای اتیسم متفاوت است، تصریح کرد: با یادگیری زبان مخصوص که اغلب عینی و بصری است و سایر تکنیک‌های مداخله‌ای، بسیاری از مشکلات ارتباطی خانواده‌ها با کودکان دارای اتیسم برطرف می‌شود.
صمدی با اشاره به برخی از این تکنیک‌های ارتباطی و مداخلات، اظهار کرد: به‌عنوان نمونه نوع چیدمان و ظاهر اتاق فرد دارای اتیسم با سایرین متفاوت است؛ چراکه فرد دارای اتیسم نسبت به هر نوع محرک جزیی حساس شده و عکس‌العمل نشان می‌دهند. بنابراین باید اتاقی ساده با رعایت برخی قاعده‌ها و دستورالعمل‌ها تهیه‌شده و از محرک‌های شلوغ در اتاق این کودکان استفاده نشود. مثلاً پرده اتاق یک کودک دارای اتیسم نباید رنگی و پر از طرح‌های کارتونی باشد، همچنین تخت خواب کودک نباید پشت به در باشد، چراکه اگر ناگهان و از پشت سر به این افراد نزدیک شوید، بسیار ترسیده و عکس‌العمل شدیدی بروز می‌دهند. همچنین دستورات گفتاری را نباید پشت سر مطرح کنید؛ چراکه باعث عصبانیت و واکنش تهاجمی آن‌ها می‌شود. در اصل با رعایت نکاتی بسیار ساده، می‌توان به ارتقای تعاملات و ارتباطات اجتماعی این کودکان کمک کرد.
او بابیان اینکه کلیه این اطلاعات و تکنیک‌ها در طی دوره‌های آموزشی به کارشناسان بهزیستی آموزش داده‌شده است، تصریح کرد: کارشناسان آموزش‌دیده با شیوه و قواعد استاندارد و تأییدشده با این افراد ارتباط برقرار کرده و اغلب آنان کاملا با این قواعد آشنا هستند. البته بیشتر این آموزش‌ها باید در خانه و توسط والدین نیز رعایت شود.
او بابیان اینکه آموزش‌ها و مداخلات باهدف برقراری ارتباط با کودکان دارای اتیسم و کمک به بهبود روابط اجتماعی فرد ارائه می‌شود، اظهار کرد: بنابراین باید این آگاهی و بینش در جامعه و به‌خصوص والد ایرانی ایجاد شود؛ چراکه پس از یادگیری عزت‌نفس و شیوه برقراری ارتباط در جامعه، جهش‌های شناختی زیادی در درون این افراد اتفاق می‌افتد.
انتقاد از جداسازی مبتلایان اتیسم در جامعه
صمدی در بخش دیگر گفت‌وگوی خود با انتقاد از جداسازی کودکان و افراد دارای اتیسم در جامعه و محیط‌های آموزشی، عنوان کرد: نظام آموزشی غالب امروز در دنیا، از نظام جداسازی حمایت نمی‌کند و تأکید بر ادغام این افراد با گروه همسالان است. بنابراین امیدوارم روزی مدارس و مهدهای کشور ما نیز به حدی از انعطاف برسند که این افراد در کنار سایر کودکان در جامعه حضور داشته و آموزش ببینند. البته این افراد به توجه و خدمات ویژه‌ای احتیاج دارند که تحقق آن نیازمند آموزش معلمان و سایر افراد حامی در ارتباط با این کودکان است.
او جداسازی این افراد توسط جامعه و یا حتی خانواده را به‌هیچ‌عنوان اقدام درستی نمی‌داند و می‌گوید: دولت و مسئولان باید مدارس، پارک‌ها و سایر اماکن عمومی را برای حضور این دسته از افراد و حتی افرادی با سایر معلولیت‌ها مناسب‌سازی کنند؛ چراکه هزینه این اصلاحات بسیار به‌صرفه‌تر از جداسازی اماکن و یا ایجاد مکان‌هایی مختص این افراد است.
این استاد دانشگاه با اشاره به تعریفی از سازمان بهداشت جهانی در رابطه با “محیط با حداقل محدودیت”، تصریح کرد: اکثر شهرها و کشورهای دنیا بر اساس مناسب بودن و ایجاد امکان دسترسی راحت و مناسب برای افراد دارای ناتوانایی‌های مختلف به امکانات و خدمات شهری امتیازبندی می‌شوند. به‌عنوان نمونه زمانی که توکیو به‌عنوان شهری با امتیاز بالا از نظر مناسب‌سازی و نبود محدودیت معرفی می‌شود، دلیل آن ساختمان‌های لوکس و جلوه‌های بصری شهر نیست، بلکه وجود امکاناتی است که باعث شده افراد بدون توجه به محدودیت‌هایی که اتیسم، ناشنوایی، نابینایی و سایر معلولیت‌ها به آن‌ها تحمیل کرده است، بتوانند در سطح شهر بدون مانع تردد کنند و به خدمات موجود دسترسی داشته باشند و این هدف تمامی نظام‌های ارائه خدمات آموزشی و توان‌بخشی است.
وی افزود: بنابراین باید بدانیم که مشکل عدم حضور در جامعه اغلب از افراد ناتوان نیست، بلکه از محیط شهری است که برای آن‌ها مناسب‌سازی نشده و شرایط این حضور را تسهیل نکرده است. بنابراین علاوه بر مناسب‌سازی شهر برای حضور افراد ناتوان، باید برای برخورد با انواع تفاوت‌ها در جامعه نیز فرهنگ‌سازی شود.
وی با بیان اینکه نمی‌خواهیم از اتیسم چیز ایده‌آلی بسازیم، افزود: البته شایان‌ذکر است که گروهی از مشهورترین دانشمندان دنیا اتیسم داشتند، دلیل علمی این مسئله نیز این است که افراد دارای اتیسم توجهی به حواشی مسائل نداشته و تنها بر روی موضوع مورد علاقه خود تمرکز کرده و در آن مسیر رشد و پیشرفت می‌کنند. بنابراین با آموزش‌ها و مداخلات ویژه افراد دارای اتیسم می‌توان به کشف استعداد و رشد و شکوفایی آنان کمک کرد.
صمدی در خاتمه با تاکید بر اینکه اتیسم هیچ‌گاه به‌صورت کامل درمان نمی‌شود، تصریح کرد: اگر فردی از زیر طیف اتیسم خارج شود، نشان‌دهنده این است که تشخیص اتیسم از ابتدا درست نبوده؛ چراکه اتیسم اختلالی است مادام‌العمر و آموزش و مداخلات باهدف ارتقای کیفیت زندگی، پذیرش تفاوت‌ها و شکوفایی و رشد سایر توانمندی‌های فرد ارائه می‌شود. همچنین با این آموزش‌ها گزینش مسیر برای والدین مشخص‌شده و می‌تواند با انتخاب بهترین و مناسب‌ترین مسیرها و توجه به استعداد و توانمندی‌ها و در نظر گرفتن امکانات و اولویت‌ها به رشد توانمندی و پیشرفت اجتماعی فرزندشان کمک کنند.
