باورهای غلط درباره ام‌اس

علائم حسی و حرکتی، تاری دید، مشکلات بینایی، نداشتن تعادل و سرگیجه از جمله مشکلاتی است که می‌تواند بیماران را درگیر کند.

هرچند خیلی‌ها این نکات را می‌دانند، اما هنوز نمی‌دانند ام‌اس سراغ چه کسانی می‌رود؛ چرا ایجاد می‌شود و برای پیشگیری از بروز آن چه کار باید کرد؟

این هفته، به بهانه گرامیداشت روز جهانی ام‌اس که در تاریخ بیست‌و نهم می‌ مصادف با چهارشنبه هشتم خرداد برگزار می‌شود، انجمن ام‌اس ایران هم برنامه‌های متنوعی در نظر گرفته است تا به کمک آنها نه‌تنها بیماران مبتلا به ام‌اس را دور هم جمع کند که تا حدی نگرش جامعه را نیز نسبت به این بیماری اصلاح کند.

ام‌اس؛ علائم متفاوت ولی پایدار

اسم «ام‌اس» که می‌آید، خیلی‌ها می‌ترسند. خیلی‌ها نگران می‌شوند و خودشان را کنار می‌کشند. آنها نمی‌دانند ام‌اس چیست، چطور می‌آید و چه عوارضی ایجاد می‌کند.

برای همین شاید بتوان گفت مهم‌ترین نکته، شناخت بیماری و عوارض ناشی از آن است تا به کمک آن بتوانیم به بهترین شکل با آن برخورد کنیم.

ام‌اس بیماری‌ای خودایمنی است که با علائم متفاوتی مانند تاری دید، مشکلات حسی و حرکتی و نداشتن تعادل بروز می‌کند؛ البته نباید فراموش کنید که هیچ یک از این علائم و نشانه‌ها در مورد بیماری ام‌اس موقت و گذرا نیست بنابراین خیلی نگران این علائم نباشید و هر گزگز و بی‌حسی‌ای را به ام‌اس مرتبط ندانید.

دکتر محمدرضا معتمد، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب و عضو کمیته علمی انجمن ام‌اس درباره این‌ بیماری به «جام‌جم» می‌گوید: ام‌اس بیماری التهابی بافت سفید مغز است که البته هنوز علت اصلی بروز آن مشخص نشده، ولی می‌دانیم که فاکتورهای متعددی در این زمینه دخالت دارد.

بنابراین طبیعی است که چون بیماری ناشناخته است، باورهای نادرستی هم در مورد علل ایجادکننده آن میان افراد وجود داشته باشد.

ام‌اس؛ بیماری‌ای ژنتیکی؟

خیلی‌ها می‌گویند ام‌اس بیماری‌ای ارثی است و ژنتیک در بروز آن نقش مهمی ایفا می‌کند. این گروه از افراد اعتقاد دارند اگر فردی دچار ام‌اس شود، حتما خانواده درجه اولش نیز به این بیماری مبتلا خواهند شد.

دکتر معتمد در این‌باره خاطرنشان می‌سازد: تا حدی می‌توان زمینه ژنتیک را در بروز بیماری ام‌اس مشاهده کرد. به این معنی که این بیماری در بستگان درجه یک کسانی که به ام‌اس مبتلا هستند، کمی بیشتر مشاهده می‌شود.

وی ضمن بیان این‌که مسائل ژنتیکی در ایجاد این بیماری موثر است، ولی نقش خیلی زیادی ندارد، تاکید می‌کند: در مورد بعضی از بیماری‌ها، ژنتیک نقشی اساسی ایفا می‌کند و اگر کسی در خانواده دچار این بیماری‌ها باشد، قطعا دیگران هم مبتلا خواهند شد. در حالی که در مورد ام‌اس این‌گونه نیست؛ یعنی اگر به‌‌عنوان مثال احتمال ابتلا به ام‌اس برای افراد عادی یک درصد باشد، برای کسانی که یکی از بستگان درجه اول‌شان این بیماری را دارد فقط ۳ درصد خواهد بود. بنابراین مشخص می‌شود، مسائل ژنتیکی نقش زیادی در این زمینه ندارد.

ام‌اس؛ بیماری قابل سرایت؟

شاید بعضی‌ها بخندند، شاید باورشان نشود، شاید نتوانند بپذیرند که گروهی از افراد از بیماران مبتلا به ام‌اس دوری می‌کنند، فقط و فقط چون فکر می‌کنند بیماری‌ ام‌اس واگیردار است!

دکتر معتمد چنین طرز فکری را اشتباه می‌داند و می‌گوید: این بیماری به هیچ‌وجه مسری نیست و در تمام نقاط دنیا نیز افراد مختلف به آن مبتلا می‌شوند.

به گفته این پزشک متخصص، معمولا بیماری‌هایی مسری است که عامل ایجاد آنها به شیوه‌ای مانند تماس پوستی، ترشحات یا تنفس بتواند به دیگران منتقل شود. در صورتی که در مورد بیماری ام‌اس اصلا چنین فاکتوری وجود ندارد و بیماری به هیچ عنوان قابل سرایت نیست.

وی می‌افزاید: ام‌اس در گروه بیماری‌های خودایمنی طبقه‌بندی می‌شود و به طور کلی، این دسته از بیماری‌ها میان افرادی که به دیگر بیماری‌های خودایمنی مبتلا هستند شیوع بیشتری دارد. با این حال، نمی‌توان گفت تمام کسانی که دچار یک بیماری خودایمنی می‌شوند حتما به ام‌اس هم مبتلا خواهند شد.

ام‌اس؛ بیماری افراد مضطرب؟

همان‌طور که گفته شد، ام‌اس یک بیماری چند فاکتوری است و بروز آن به عوامل متعددی از جمله استرس، مسائل آب و هوایی، وجود بعضی از سموم، ویروس‌ها و کمبود برخی از مواد غذایی مانند ویتامین D بستگی دارد. با این حال، نباید فراموش کنیم که هیچ یک از این موارد به طور صد درصد ثابت نشده و به همین دلیل هنوز نمی‌توان به طور قطع عامل ایجاد بیماری را مشخص کرد.

اما خیلی‌ها می‌گویند استرس یکی از مهم‌ترین مسائل ایجاد‌کننده ام‌اس است. دکتر معتمد در این‌باره توضیح می‌دهد: مسلما استرس نقش مهمی در این بیماری دارد، ولی نمی‌توان آن را به‌عنوان یک فاکتور اصلی در ایجاد این بیماری به حساب آورد. دلیل این مساله هم این است که استرس تعریف مشخصی ندارد؛ به این معنی که یک عامل، یک بیماری یا شرایطی استرس‌زا ممکن است برای یک فرد و در جامعه‌ای استرس سنگینی به حساب بیاید در حالی که در جامعه‌ای دیگر ممکن است اصلا موضوع مهمی نباشد. به همین دلیل نمی‌توانیم نقش استرس را به طور قطعی در بروز این بیماری تعیین کنیم.

به‌عنوان نمونه، از دست دادن کار در بعضی از کشورها می‌تواند بسیار استرس‌زا باشد، ولی در کشورهایی دیگر چنین وضعیت ممکن است تغییر چندان مهمی در شرایط زندگی فرد ایجاد نکند. بنابراین مشخص می‌شود مسائل استرس‌زا در کشورها و جوامع مختلف با هم تفاوت دارد.

وی یادآور می‌شود: به طور کلی عوامل استرس‌زا می‌تواند در ایجاد یا تشدید بیماری موثر باشد.

ام‌اس؛ بیماری جوانان؟

مسلما به‌طور قطع نمی‌توان گفت احتمال بروز بیماری برای چه افرادی بیشتر است، اما آن‌طور که آمار نشان می‌دهد، ام‌اس در خانم‌ها شیوع بیشتری دارد و معمولا میان خانم‌های جوان بروز این بیماری چشمگیرتر است، ولی هیچ فاکتور خاصی وجود ندارد که بتوانیم بگوییم وجود آن، افراد را مستعد ابتلا به ام‌اس خواهد کرد.

دکتر معتمد توضیح می‌دهد: وجود علائمی مانند خواب‌رفتگی اندام‌ها، تنه، صورت، سرگیجه، دوبینی، کاهش ناگهانی دید یک چشم بخصوص در افراد جوان، اختلالات تعادلی و همین طور مشکلات ادراری که در جوانان مشاهده می‌شود، می‌تواند نشانه شروع بیماری ام‌اس باشد.

البته بسیاری از این علائم، ممکن است به طور طبیعی برای افرادی اتفاق بیفتد و بدون هیچ علت خاصی فرد را درگیر کند. بنابراین وجود این نشانه‌ها به صورت گذرا و موقت جای نگرانی ندارد و همیشه دلیلی برای ابتلا به ام‌اس نیست.

آرامش را در خانه حفظ کنید

وقتی در مورد ام‌اس صحبت می‌شود، بسیاری از خانواده‌ها نگران وضع سلامت فرزندان‌شان می‌شوند و دوست دارند هرطور شده از ایجاد این بیماری پیشگیری کنند.

با این‌که هیچ راه‌حل خاصی برای پیشگیری از ابتلا به ام‌اس وجود ندارد، اما دکتر معتمد به خانواده‌ها چنین توصیه می‌کند: حتما باید به تغذیه مناسب فرزندان اهمیت بدهید و از مواد غذایی آماده، فست‌ فودها و غذاهایی که حاوی مواد نگهدارنده است کمتر استفاده کنید. مصرف میوه‌ها و سبزیجات و همچنین مواد غذایی حاوی پروتئین مانند شیر را نیز نباید فراموش کنید.

به گفته وی، خانواده‌ها باید مراقب باشند محیطی آرام و به دور از تشنج برای فرزندان‌شان فراهم سازند. چراکه قرار گرفتن در معرض استرس‌های شدید و طولانی می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد بیماری باشد. از طرف دیگر، داشتن فعالیت‌های بدنی مناسب و منظم و همچنین حفظ آرامش در محیط کار و زندگی نیز از جمله عواملی است که می‌تواند در این زمینه موثر باشد.