افزایش تقاضا برای سنگ قبرقسطی یا دست دوم!
تریتا نیوز ، سمیه جاهدعطاییان،پیرزن از ماشین وانت به سختی پیاده شد. از تمام چهره اش با ماسک وچادر مشکی فقط چشم های کم سویش پشت عینک ته استکانی پیدا است. وارد یکی از مغازه های سنگ مزار فروشی می شود. با دست های لرزان چادرش را به دندان می گیرد، فیش حقوقی اش را از داخل نایلون بی رنگی بیرون می آورد و به سمت یکی از فروشنده ها می رود. برای مزار همسرش سنگ می خواست. تمام مستمری اش یک میلیون و ۵۵۰ هزار تومان بود:«نه اولاد دارم نه شوهر. چند سالی هست که همسرم فوت کرده، حالا وسع و توانم به خرید سنگ قبر برای اون خدا بیامرز نمی رسه. حقوق خودشو بعد از مرگش می گیرم اما حتی نمی تونم برای قبرش سنگ بخرم. هر وقت به خوابم می یاد ناراحته. همش فکر می کنم از اینکه مزارش بی سنگ مونده ناراحته. آخه خدا بیامرز خیلی آبرو دار بود… مادر یه سنگ ارزون می خوام. قسطی برام حساب کنید. ضامن ندارم اما همه جا آقا امام رضا ضامنم بوده. سفارشتونو بهش می کنم…» صاحب مغازه عذر خواهی می کند و پیرزن با فیش حقوقی به مفازه دیگری می رود تا بتواند سنگ مزار ارزان قیمتی را قسطی بخرد…
طبل کرونا که به صدا درآمد، خیلی از خانواده ها را عزادار کرد. سر در خیلی از خانه ها اعلامیه و بنر زدند. اصلا وجود این حجم از بنر و اعلامیه های ترحیم روی در و دیوار شهر بی سابقه بود و هست. هر بار که آمار فوتی ها بالا رفت و کرکره مغازه ها و برخی مشاغل پایین آمد، کار و کاسبی مشاغل دیگری رونق گرفت. تصور همه این است که به واسطه افزایش مرگ و میر های دو سال اخیر که کرونا باعثش بود، کسب و کارهای حول محور مرگ و میر هم رمق گرفته اما صحبت های مغازه داران سنگ مزار فروشی در اطراف «باب الرضا» بهشت زهرا که بورس سنگ قبر فروشی است، حکایت دیگری دارد… کاسب ها سنگ های ساخته شده را با نظم خاصی چیدند. بیرون بعضی مغازه ها صدای تراشیدن سنگ می آید. گرد و خاک به پا شده. خطاطی، اسم متوفی را روی سنگ می نویسد تا خط کن سنگ را بتراشد. مغازه ها خلوت هستند. هر مغازه داری با دیدن خودرویی که توقف می کند، بفرما می زند که سنگ مزارهایش را تبیلغ کند.
مشتری های شوکه و عاصی!
صاحب مغازه داری دانه های تسبیح را بالا پایین می کند. ماسک به صورت زده و فقط زمزمه ذکرش به گوش می رسد. از کارو کاسبی اش می گوید:« اگر الان در ماه ۱۵ سنگ قبر سفارش می گیرم، ۳ سال پیش هم همین مقدار سفارش داشتم. درسته که آمار فوتی های کرونا بالا رفته اما فروش ما بیشتر نشده. همه فکر می کنند که الان کاسبی ما سکه است ولی ما حاضر هستیم برگردیم به دو سال قبل که آمار فوتی ها روزانه پایین تر از حالا بود. همان تعدادی که سفارش داشتیم با میل و رغبت بود. مشتری ها عزادار بودن اما وقتی پیش ما می آمدند این همه شوکه و عاصی نبودند. حتی میزان سفارش ها هم بیشتر بود. الان کسی سر مزار نمیره و همه می ترسن از بهشت زهرا و گورستان، می ترسن که از خاک ویروس بلند شه. به همین خاطر هم کمتر برای خریدن سنگ مزار سراغ ما می آیند. خیلی از ماشین های گذری که قصد سفارش سنگ قبر دارن، فقط می پرسند که ویروس کرونا از خاک بلند می شه یا نه، ما نمی دانیم چه جوابی بدهیم. مغازه های ما هم درست کنار بهشت زهرا است و مردم می ترسن که از ماشین هم پیاده بشن…»
بالا رفتن چندین برابر قیمت سنگ موضوع دیگری است که مغازه دار ها را با چالش های فراوانی مواجه کرده است؛« سفارش های الان مردم ارزانتر شده، ۲ سال پیش قیمت سنگ خیلی ارزان بود، سنگ گرانیت را یک میلیون و ۵۰۰ تومان می خریدیم الان همین سنگ را باید ۵ میلیون تومان از کارخانه بخریم و به مردم با سود بسیار ناچیز بفروشیم. مردم خبر ندارن و اکثریت که چند سال پیش ارزان خریدن، الان که قیمت می گیرن و برای امواتشان می خواهند سنگ قبر سفارش دهند، با شنیدن قیمتها، دهانشان از تعجب باز می ماند. ما هم می گوییم که تقصیری نداریم. الان حتی مشتری هایی که با ماشین مدل بالا می آیند هم برای سنگ قبر لوکس هزینه نمی کنند و نهایت کمترین هزینه را می دهند اما اوضاع قبل از تورم گرانی ها بهتر بود و حداقل سنگ قبرهای گرانتری فروش می رفت. خرید قسطی سنگ مزار مهمترین نکته ای بود که بسیاری از مغازه داران بورس سنگ قبر به آن اشاره کردند…« پارسال شنیده بودیم که مردم نان قسطی می خرند اما هیچوقت فکر نمی کردیم که خرید قسطی به سنگ قبر هم برسد… از زمان کرونا مراجعه برای سنگ قبر آن هم به صورت اقساطی زیاد شده است. خیلی از همکاران این راسته هم تجربه دارن و با مشتری های زیادی برای اقساط مواجه شدند.همه ما هم یک کلام شده ایم و سنگ قبر قسطی را فقط به دوست و اشنا می دهیم که مطمئن باشیم تسویه حساب می کنند. اگرچه مردم اموات را مدیون پول نمی کنند اما مثلا سال پیش در اوج کرونا یک مشتری داشتیم که برای مزار مادرش سنگ سفارش داد و خرید قسطی کرد. قسط اول را رساند اما دیگر پیدایش نشد. اطلاعات مادرش در بهشت زهرا ثبت است اما ما دیگر سراغش نرفتیم. همین تجربه باعث شد که قسطی سنگ نفروشیم…»
سختی برای تهیه ارزانترین سنگ قبر
بعضی از مغازه دارها هم فقط به آشنا قسطی می دهند؛« بیشتر فروش بهمن ماه قسطی بود. آنهم به دوست، همسایه و کسانی که می شناسیم. برای سنگ ۵ میلیونی، دو میلیون تومان بیعانه میگرفتیم و مابقی را در ۶ قسط ۵۰۰ هزار تومانی دریافت می کردیم. زمان کرونا حدود ۱۰ سفارش قسطی برای آشناها داشتیم و یا آشناها دوست و رفیق معرفی می کردند که توان پرداخت پول قبر ندارند و ما چون واسط را می شناختیم، قبول می کردیم. اما با وجود تقاضا، به هیچ عنوان به مشتری های شهرستانی قسطی نمی دهیم »
عده ای هم سود فعلی حاصل از فروش سنگ را ناچیز می دانند:« سنگی که سال پیش یک میلیون و ۵۰۰ تومان می خریدیم، حالا باید ۶ میلیون تومان بخریم؛ مردم از عهده خرید جنس ارزان هم بر نمی آیند. شما بیایید از فاکتور قیمت های ۳ سال قبل عکس بگیرید تا کاملا مستند از قیمت ها با خبر شوید. تمام فاکتورهای قیمت سنگها قبل از کرونا شفاف و مشخص است. سنگ های بی کیفیت را جوهر زدند و بعد با سیم سابیدند تا شفاف شود. سنگ روح ندارد اما سنگی که روح دارد حداقل ۱۳ میلیون تومان به بالا قیمت دارد. تهیه ارزانترین سنگ هم برای مردم سخت شده است.»
فروشنده دیگری کاهش قدرت خرید مردم در سنگ قبر را عامل اصلی کسادی بازار می داند:« درست است که قبل از قرنطینه مراجعه مردم برای سنگ قبر حدود ۱۵ درصد افزایش داشته اما نباید فکر کرد که رونق داشته. مردم همه دنبال ارزانترین سنگ هستند برای کار چانه می زنند و از قیمت ها ناراضی هستند. کار طراحی و نصب یک قبر معمولی حدود ۳ و نیم، ۴ میلیون تومان آب می خورد اگر سنگ قبر برای قطعات قدیمی و چند طبقه باشد، سنگ های بزرگتری نیاز است که با طراحی عکس، خط، تاج،ابزار، قرنیز دور تا دور، نصب بهشت زهرا و … برای آنها که دغدغه مالی ندارند ۱۰ میلیون تومان تا بی نهایت هزینه می برد. همه توان مالی سفارش سنگ قبر با ابهت را ندارند. قطعات جدید هم به خاطر مناسب سازی و وجود ضابطه هایی برای نصب، سنگهای قبر یک دست نصب می شود که در بیشتر مواقع از ارزانترین مدل های موجود است.
سنگ قبر سود ندارد
کرونا و کم شدن تشریفات برگزاری مراسم به دلیل خطر شیوع ویروس، یکی از بهانه های صاحبان عزا برای سفارش سنگ قبر شده است؛« مردم نمی توانند برای عزاداری، مراسم بگیرند یا مهمان دعوت کنند. تنها دلخوشی شان جمع شدن بر سر مزار است به همین دلیل ترجیح می دهند جدا از کمک به خیریه ها، بخشی از هزینه را به سنگ قبر اختصاص دهند. سنگ های ارزان هم سودی برای ما ندارند. نهایت یک سنگ معمولی ۷ میلیون تومانی چه قدر سود دارد؟ ما حداقل قبل از کرونا، مشتری های شهرستانی و اطراف تهران هم داشتیم اما الان به ندرت از شهرهای دیگر می آیند.»
این روزها با گران شدن قیمت ها، سنگ قبرهای دست دوم هم خریدار خاص خودشان را دارند؛« وقتی به مشتری قیمت می دهیم، رنگ از صورتشان می پرد و اگر همراهی داشته باشند شروع به پچ پچ می کنند و در گوشی حرف می زند. از زمان افزایش سر سام آور قیمتها، تعداد مشتری هایی که توان خرید سنگ قبر ندارند و آبرو دار هستند زیاد شده است. بسیاری از سنگ قبرهای قطعات قدیمی که نیاز به تعویض داشته و یا سی سال از آن گذشته و چند طبقه شدند را برای ما می آورند و می گویند رویش را بسابید و پرداخت کنید و به افرادی که توان مالی کمتری دارند بفروشید. در این ۲- ۳ سال سنگ های دست دوم هم زیر قیمت ۲ میلیون تا ۳ میلیون رفته که همان سنگ را الان باید۶ میلیون تومان هزینه می کردند اما ما فقط هزینه سابیدن سنگ، خطاطی یا طراحی را گرفته ایم.
کاهش حساسیت انتخاب سنگ قبر در کرونا
سنگ مرمرهای گران قیمت همچنان مشتری خاص خود را دارند:« اگرچه بیشتر مردم ارزان پسند شدند اما سنگ های شبق، مرمرو انواع مرغوبش هم طرفداران خودش را دارد. بازماندگان اموات و خوش سلیقه های مایع دار که در مقبره های خانوادگی هستند همچنان با مزارهای بغل و اطراف چشم و هم چشمی دارند نمی خواهند که ارتفاع و طول قبر نسبت به مزار های اطراف بلند تر، تجملاتی تر و متفاوت باشد. برای تاج و قرنیز، چمن و … هزینه های هنگفت می کنند اما واقعیت این است که کرونا از حساسیت شدید مردم کم کرده و جنس سنگ برای مردم تفاوت چندانی ندارد. وقتی مراسم عزاداری حذف می شود، کسی بر سر مزار نمی آید و کمتر یاد رفتگان می کنند. چون مراسم ندارند به خاطر آبرو، سنگ قبر نمی زنند و در قطعات جدید هم امکان مانور دادن چندان وجود ندارد. اگرچه سنگ های گرانقیمت زیادی در قطعات جدید بهشت زهرا نصب شده اما همسطح بودن زمین و رعایت ضابطه های دفن و نصب سنگ باعث شده که سنگ قبرهای گرانقیمت و متفاوت به چشم نیاید در نتیجه حساسیت مردم هم کم شود.»
طراحی، خطاطی سنگ قبرها از زمان شیوع کرونا و افزایش مرگ و میرها تفاوت چندانی نکرده؛ «طرح ها مثل گذشته توسط عزاداران انتخاب می شود یا طرح ها را پیشنهاد می دهیم که طبق سلیقه انتخاب می کنند. اینروزها بیشتر مغازه ها برای آقایان سنگ قبر می زنند و متوفیان آقایان ۳۰ تا ۸۰ ساله هستند که در اثر کرونا فوت کرده اند. بیشترین فروش ما از بهشت زهرا است که به خاطر نزدیکی بهشت زهرا با مغازه ها مراجعه می کنند. مشتر هایی هم از اطراف تهران مثل اسلام شهر داریم که همه به سراغ ارزان ترین ها می آیند. ما هیچ سوالی در مورد علت مرگ نمی پرسیم و فقط سفارش میگیریم اما صحبت بیشتر مشتری ها در مورد کرونا است که وقتی به علت مرگ اشاره می کنند، دلیل نهایی را کرونا می دانند که عزیزشان را مبتلا و راهی قبرستان کرده است.»
محدودیت برای خرید ارزانترین سنگ قبر
بسیاری از افراد هم قید خرید سنگ قبر را می زنند و به همان قطعه سنگ بهشت زهرا که مشخصات فوت شده را نوشته اند، اکتفا می کنند؛ «وقتی قیمت دلار نوسان داشت و سنگ از خارج کشور وارد نمی شد، سنگ های ایرانی هم به شدت گران شد به همین دلیل قیمت ها بسیار نجومی شده است. ما هر شب که با همکاران همین راستا صحبت می کنیم همه از مشتری های ارزان خر و چانه بزن صحبت می حکنند که حاضر نیستند قیمت بالا برای سنگ قبر بدهند. ا وجود اینکه در فرنگ ما احترام به اموات جایگاه ویژه ای دارد اما با تمام این صحبت ها، توان خرید سنگ قبر بیش از ۴ میلیون برای همه امکان پذیر نیست کما اینکه قیمت های بیش از ۲ و نیم تا ۳و نیم میلیون هم واکنش منفی مشتری ها را به دنبال دارد.»
فروشنده دیگری که ۳۰ سال در کار سنگ بوده تاکید می کند که قیمت ها طبق ضوابط و نظارت اتحادیه سنگ تراشان ایران مشخص می شود و خودسرانه قیمت داده نمی شود؛« ۸۰ درصد مردم بدون اطلاع قبلی از قیمت ها، به مغازه که می رسند شوکه می شوند و همه می خواهند که با کمترین قیمت ممکن سنگ قبر بزنند. ما نمی توانیم قیمت نجومی بدهیم، بازرس روی قیمت ها نظارت دارد. ارزانترین جنس ایرانی هم گرانیت نطنز اصفهان است که در ابعاد ۱۰۰ در ۵۰، حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ تومان به بالا قیمت دارد که در ۹۹ درصد موارد ارزانترین کار سفارش داده می شود؛ مردم این روزها عزادار شدن و خدا را خوش نمی آید که ما هم بخواهیم اذیت کنیم. الان بعد از ۳۰ سال از واکنش تمام ارباب رجوع ها می توانیم بفهمیم که علت فوت چه بوده. این روزها همه از کرونا عزادار هستند و می گویند که عزیزشان ظرف یک هفته بعد از ابتلا فوت شده است. خرید آخر هر آدمی هم سنگ قبر است و ما نمی توانیم خودمان را مدیون کنیم.»
