اضافه وزن، عامل بسیاری از بیماری های زنان است

فقدان بیماری و مجموعه ای از اطمینان به کارآیی جسم و روان، «سلامت» خوانده می شود و آن را شرطی لازم برای زندگی مطلوب و مفید خانوادگی و اجتماعی می دانند.

اضافه وزن، عامل بسیاری از بیماری های زنان است

سلامت، البته نیازمند رعایت «بهداشت» است و این دو مقوله، در حوزه ی «زنان» تعاریف و معانی خاص خود را داراست.

تفاوت آمارها در مرگ ومیر، یا امید به زندگی میان زنان و مردان، گواه این تعاریف و معانی است؛ برای مثال، میزان مرگ ومیر زنان در برخی از گروه های سنی، کم تر از مردان است؛ اما زنان براساس آمارهای بهداشتی ـ در مقایسه با مردان ـ آسیب پذیری بیش تری در مقابل برخی بیماری ها دارند.

هم چنین کارشناسان معتقدند که سلامت زنان به تعامل های پیچیده ی بین بیولوژی فردی، رفتار بهداشتی و حتی پیشینه های تاریخی و زمینه های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی وابسته است. براساس گزارش های «سازمان جهانی بهداشت» نیز، زنان از نظر دریافت خدمات بهداشتی ـ درمانی در دنیا، شرایط نامساعدتری دارند.

با این حال، کتمان ناپذیر است که طی حدود پنجاه سال گذشته، تحقیق ها و فعالیت ها در عرصه ی سلامت و بهداشت زنان، رشد قابل توجهی داشته و در ایران نیز این تلاش ها، به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نتایج مطلوبی به بار آورده است؛

طوری که سازمان بهداشت جهانی، ایران را یکی از موفق ترین کشورهای جهان، در کاهش نرخ مرگ ومیر کودکان دانسته و تقدیر کرده است؛ البته سلامت کودکان و کاهش مرگ ومیر آن ها، با سلامت مادر، ارتباط مستقیم دارد و نشان دهنده ی بهبود بهداشتِ زنان جامعه است.

هم چنین شاخص امید به زندگی، برای ایشان افزایشی قابل توجه یافته است؛ برای نمونه، طی سال های ۱۳۵۵ تا ۱۳۸۵، برای مردان و زنان بیش از ۳۲درصد رشد داشته که این رشد، حدود ۵درصد بیش تر از مردان بوده است.

این موفقیت، به عوامل متعددی بستگی دارد که از آن جمله، طرح مباحث مربوط به سلامت و بهداشت زنان در حوزه ی اطلاع رسانی و رسانه، انتشار کتاب ها و نشریه های مرتبط با این موضوع است.

ماه نامه ی «بهداشت زنان» یکی از این انتشارات است که بیش از دو سال است در دست رس عموم قرار دارد. با خانم «فهیمه مزینانی»، سردبیر این ماه نامه، گفت وگویی داشته ایم که می خوانید.

* اگر موافق باشید ابتدا از معرفی خودتان شروع کنیم.

دانش آموخته ی علوم ارتباطات و روزنامه نگاری، از دانشگاه علامه طباطبایی هستم و از سال ۷۵ کارم را در مطبوعات و خبرگزاری ها آغاز کردم. از دوسال و نیم قبل، به همراه گروهی از دوستان و همکاران قدیمی ام، نشریه ی بهداشت زنان را در قالبی جدید راه اندازی کردیم.

در واقع، می توانم بگویم که ماه نامه ی بهداشت زنان، نتیجه ی فعالیت گروهی از روزنامه نگاران علاقه مند و خلاق است که خود را برای ارتقای سطح دانش افراد جامعه، متعهد می دانند. من و همکارانم بر این باور هستیم که می توان با ارائه ی اطلاعات درست، به شکلی جذاب و با رعایت اصول حرفه ای، برای جذب مخاطبان هدف و افزایش دانش آن ها اثرگذار بود.

* چرا روی کرد بهداشت زنان را، هدف نشریه ی تان انتخاب کردید؟

درباره ی انتخاب و دلایل روی‎کرد فعلی ماه نامه ی بهداشت زنان، باید بگویم براساس مطالعات و بررسی های اولیه ای که انجام دادیم، به این نتیجه رسیدیم وقتی موضوع بهداشت و سلامت زنان مطرح می شود، می توان آن را در حیطه های مختلفی دنبال کرد؛

از جمله در سلامت جسم و روان و زندگی خانوادگی و اجتماعی زنان؛ به عبارت دیگر، وقتی از سلامت و بهداشت زنان سخن می گوییم و می خواهیم یک زن سالم را تصویرکنیم، به این نتیجه می رسیم که یک زن سالم، دارای روانی سالم است و با راز و رمز شادزیستن، برقراری رابطه ی درست با همسر و فرزندان و اصول تربیت فرزندانش، در هر سنی آشناست.

علاوه بر این زن سالم، زنی است که می داند چگونه مراقب سلامت جسم خود باشد و با رعایت اصول بهداشتی، از خود و خانواده اش در برابر بیماری های مختلف، مراقبت کند.

هم چنین یک زن، وقتی سالم و شاد است که ظاهری سالم داشته باشد؛ چون هر زنی دوست دارد، زیبا باشد و زییایی دوستی در نهاد هر زنی هست؛ پس باید اصول مراقبت از زیبایی و سلامت ظاهری خود را هم بشناسد.

در نهاد این ها، یک زن در دو محیط خانه و جامعه نیز، نیازمند آگاهی از مسائلی است که به او کمک کند تا هم خانه ی شاد و سالمی داشته باشد و هم در جامعه، زنی سالم با حضور مؤثر و فعال باشد.

با توجه به پنج حوزه ای که به آن ها اشاره کردم، نشریه ی بهداشت زنان، به پنج بخش تقسیم شد و مطالب مرتبط با هر بخش، در هر شماره گردآوری و تهیه می شود که این پنج بخش عبارت اند از:

«دنیای درون» برای پرداختن به مسائل روان شناختی و اصول مراقبت از سلامت روان، «تن درستی» برای پرداختن به راه ها و روش های برخورداری از جسم سالم، «رنگ و رخ» برای پرداختن به راه ها و روش های زیباتربودن و مراقبت از ظاهر، «خانه ی من» برای پرداختن به راه و رسم داشتن خانه ای گرم و پرامید و «بیرون خانه» برای پرداختن به هر آن چه که یک زن درباره ی اجتماع و حضور مؤثر در آن باید بداند.

* با توجه به کنکاشی که طی دو سال اخیر در این موضوع داشته اید، وضعیت سلامت زنان کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟

درباره ی ارزیابی وضعیت سلامت زنان کشور، باید گفت تازه ترین پژوهش ها نشان می دهند که متأسفانه در حال حاضر، مسائلی مانند: اضافه وزن، کم تحرکی و بیماری هایی مثل سرطان پستان، پوکی استخوان، ام اس، دیابت، آرتروز، اختلال های اضطرابی، افسردگی، بیماری های قلبی و عروقی، کمبود ویتامین های A و D، در میان زنان ایرانی شیوع بسیاری پیداکرده است.

بسیاری از این بیماری ها، به دلیل ناآگاهی و رعایت نکردن الگوهای زندگی سالم ایجاد شده است. این در حالی است که شیوع این بیماری ها و ناآگاهی از شیوه های مبارزه با آن ها در بین زنان، به دلیل نقشی که زنان در سلامت خانواده و در نهایت، جامعه دارند اهمیت دوچندان دارد و بسیار نگران کننده است.

به عبارت دیگر، یک زن با مراقبت از خود، می تواند در حفظ سلامت نزدیکان خود نیز نقش داشته باشد و با حفظ سلامت خود، فرزندان سالم تری نیز به دنیا بیاورد که به این ترتیب، نسل بعدی سالم تر خواهد بود.

* با توجه به شرایط کنونی جامعه و شیوه های رایج زندگی، تعریف بهداشت عمومی و شاخص هایسلامت چیست؟

بهداشت عمومی را می توان به دانش و هنر پیش گیری از بیماری ها و حفظ و ارتقای تن درستی و سلامت جسمی، روانی و اجتماعی ـ که در نهایت به بهبود کیفیت زندگی منجرشود ـ تعریف کرد.

البته وظیفه ی اصلی ارتقای بهداشت عمومی بر عهده ی دولت ها و حکومت هاست که اطلاع رسانی مستمر به افراد جامعه، برای ارتقای سطح آگاهی های بهداشتی آن ها، از آن جمله است؛

چراکه با ترویج اصول علمیِ بهداشت عمومی، برای تغییر سبک زندگی و اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی، می توان هم محیط زیست سالم تر و هم افراد سالمی در جامعه داشت و هم در مقابل شیوع بیماری ها و اختلال های جسمی و روانی در اجتماع اقدام کرد.

* اصولاً چه عواملی بر سلامت زنان اثر دارد؟ ظاهراً این عوامل متعدد و متفاوت است.

بله؛ زنان از یک سو به دلیل تفاوت ها و ویژگی های بیولوژیکی، مانند: قاعدگی، بارداری، زایمان و یائسگی و از سوی دیگر، به دلیل تبعیض های احتمالی، نداشتن دسترسی به آموزش و اطلاعات کافی، خدمات بهداشتی و درمانی لازم، در گروه پرخطر قراردارند؛

یعنی به دلایل مختلفی، بیش از مردان در معرض بیماری های جسمی و روانی هستند؛ به همین دلیل، توان مندسازی، آموزش و فراهم کردن امکان ها و خدمات مناسبِ بهداشتی، درمانی با تمرکز بر ارتقای سلامت زنان، اهمیت بسیاری دارد. درست است که طی سال های گذشته، اقدام های مؤثری برای ارتقای سلامت زنان انجام شده،

شیوع بیماری های مختلف در بین زنان، نشان می دهد که باید برنامه ریزی بهتری برای آموزش و اطلاع رسانی به زنان کشور انجام شود.

خوش بختانه در سال های گذشته، صداوسیما برنامه های اطلاع رسانیِ بسیاری را در حوزه ی مسائل پزشکی و سلامتی ساخته و پخش می کند! اما تشویق زنان به مطالعه ی بیش تر، برای دریافت اطلاعات بهداشتی بیش تر، از یک سو و تأمین و انتشار محتوای تخصصی در این حوزه، در کنار دیگر فعالیت های اطلاع رسانی، بسیار مهم است.

* به بیماری های شایع در زنان و در کنار آن، به اضافه وزن اشاره داشتید؛ در این باره، لطفاً بیش تر توضیح دهید.

زنان ایرانی در معرض ابتلا به بیماری های بسیاری هستند که منشأ آن ها، اضافه وزن و کم تحرکی است. حدود هشتاددرصد از زنان ۴۵ تا ۵۵ساله و به طور کلی، ۵۹درصد از زنان ایرانی، با این مسئله روبه رو هستند. در حالی که اضافه وزن و کم تحرکی، مادرِ بسیاری از بیماری هاست.

آمار شیوع بیماری های قلب و عروق، دیابت، آرتروز و… در بین زنان افزایش یافته است. رشد آمار ابتلا به سرطان پستان نیز در کشور ما به حدی رسیده که ششمین عامل مرگ زنانِ پانزده تا ۴۶ساله ی کشور است.

در کنار بیماری های جسمی، اختلال های روانی نیز در زنان ایرانی شایع تر شده است و میزان شیوع افسردگی در آن ها، به حدود هفده درصد از جمعیت زنان رسیده است.

شاید بتوان یکی از دلایل شیوع اختلال های روانی، از جمله اضطراب و افسردگی را، افزایش نقش های اجتماعی زنان، در کنار نقش های خانوادگی آن ها دانست که بیش از گذشته، بر زنان فشار روانی واردمی آورد! زنان جامعه ی امروز، مجبور هستند فشارهای مختلفی را تحمل کنند که شاید مادران ما با این فشارهای روانی و استرس زا روبه رو نبوده اند!

به همین دلیل، در کنار توجه به بیماری های جسمی، ارتقای سلامت روان و بهبود شاخص های آن، اهمیت بسیاری پیداکرده است. با بی توجهی به سلامتِ روان زنان، امنیت روانی خانواده و در نهایت جامعه نیز، آسیب های بسیاری خواهد دید که جبران آن ها به راحتی ممکن نیست.

* مطلوب ترین راه کارها برای بهبود وضعیت بهداشت و سلامت زنان را چه می دانید؟

بی شک، فرهنگ سازی و آموزش، نقش مهمی در ارتقای بهداشت عمومی جامعه و شاخص های سلامت زنان دارد. چنان چه می توان با افزایش آگاهیِ زنان به اصول خودمراقبتی، برای داشتن زندگی سالم تر و شادتر، سلامت نیمی از جمعیت کشور را ـ که هم مولد هستند و هم نقش مراقبتی از خانواده دارند ـ

تضمین کرد و دیگر اهداف توسعه ی بهداشت عمومی را محقق ساخت. اگر آگاه سازی وسیع و ارتقای حساسیت زنان به مسائل بهداشتی و سلامتی تحقق نیابد، دیگر اهداف دولت ها، برای افزایش خدمات بهداشتی و پیش گیری از بیماری ها نیز محقق نمی شود.

* ارزیابی شما از وضعیت اجتماعی و سلامت روانی جامعه چیست و زنان در این ارزیابی چه موقعیتی دارند؟

سلامت زنان، بیش ‎ترین اثر را بر سلامت جامعه دارد و به همین دلیل، سازمان ملل و بسیاری از کشورها، برنامه های گسترده ای برای ارتقای سلامت زنان و آگاه سازی زنان در دست اجرا دارند. در گذشته، تمرکز اصلی بر سلامت زنان از نظر باروری آن ها بود؛ اما امروز به ابعاد دیگر سلامت زنان ـ که به شکل دوسویه عمل کنند ـ

توجه می شود؛ به عبارت دیگر، امروز هم به سلامت جسمی، روانی و اجتماعی زنان و نقش عوامل مختلف در ارتقای سلامت آن ها توجه می شود و هم به نقشی که یک زنِ سالم می تواند در سلامت اجتماعی و افراد دیگر جامعه داشته باشد، اهمیت داده می شود؛ به همین دلیل، در بسیاری از برنامه ها، سلامت زنان در اولویت برنامه قرار گرفته است.