«اسکارخیلی سفید است» جواب داد!

کارگردان زنی که بیش از دو دهه پیش با یک فیلم سینمایی تاریخ ساز شد، حالا از وضعیت امروز صنعت سینما، ارتباط فیلمش با آلبوم بیانسه و زندگی کردن در آمریکای ترامپ می گوید.
در سال ۱۹۹۱، فیلم «دختران خاک» جولی دَش تاریخ ساز شد و به نخستین فیلمی ساخته یک زن آفریقایی آمریکایی بدل شد که در ایالات متحده به طور عمومی و گسترده اکران می شود. این فیلم که یک درام هیپتونیزکننده و عجیب است، تاریخ فراموش شده سه نسل از زنان گولاه (یا گیچی) را تعریف می‌کند که نوادگان برده‌های غرب آفریقایی هستند که به جزیره منزوی سن هلنا واقع در کارولینای جنوبی آورده می‌شوند. این فیلم که وقتی اکران شد بسیار مورد تحسین منتقدان قرار گرفت، سال گذاشته هم وقتی که تبدیل به الهام بخش آلبوم «لیموناد» بیانسه شد، به نسلی جدید رسید. این فیلم به مناسبت سالگرد بیست و پنج سالگی اش بازیابی شده و این ماه دوباره اکران می شود. دش که در نیویورک متولد شده، در مدرسه فیلم یو سی ال ای در لس آنجلس تحصیل کرد و همانجا به یکی از اعضای کلیدی گروه فیلمسازان سیاه پوست تبدیل شد.
شما «دختران خاک» را ۲۶ سال پیش ساختید. چه حسی دارد که دوباره الان در موردش صحبت می‌کنید؟
– مکالمه ادامه دار بوده است. از وقتی که فیلم را ساختیم، در جاهای مختلفی سراسر دنیا در مورد آن صحبت کردیم و آن را نمایش دادیم. من متوجه شدم که خارج از کشور مثل آمریکایی ها واکنش نشان نمی دهند که می خواهند همه چیز با یک حس گرایی غربی تعریف شود. و مسلما «دختران خاک» این کار را انجام نمی دهد!
بیانسه به طور مشخص در «لیموناد» به این فیلم اشاره‌هایی می کند. او ارتباطی با اکران دوباره آن داشت؟
=- ما از قبل مشغول کار روی بازیابی آن بودیم، اما وقتی «لیموناد» بیانسه بیرون آمد، ایده فیلم را گرفت و آن را به مخاطبان گسترده و جوان تری رساند. یک نوع کنجکاوی جدیدش در موردش به وجود آمد که قبلا وجود نداشت. با چنین علاقه جدیدی نسبت به فیلم، تصمیم گرفتیم یک بار دیگر آن را در سینماها هم اکران کنیم.
با بیانسه ملاقات کردید؟
– من هرگز با بیانسه ملاقات نکردم! اما توانستم خواهرش، سولانژ را ببینم، که دنبال من و ای جی (آرتور جافا، فیلمبردار «دختران خاک») فرستاد و برای گردهمایی سن هِرون او در نیواورلینز (رخدادی که توسط لیبل ضبط سولانژ به عنوان بخشی از فستیوال فیلم نیواورلینز برگزار می شود) یک ملاقات جمعی داشتیم. فوق العاده بود!
این فیلم بسیار خوش نقد بوده و شما از آن موقع تا به حال دست از کارگردانی برنداشته اید؛ فیلم های تلویزیونی ساختید و مستندهایی مثل «داستان رزا پارکس» را درست کردید، اما یک فیلم سینمایی دیگر تولید نکردید. چرا ساختن یک فیلم تا این حد سخت بوده است؟
– خب، سوال آسانی است؛ چند بار پیش آمده که شما توانستید یک میلیون دلار پول جمع کنید؟ چند بار مجبور شدید این کار را انجام بدهید؟ وقتی آن فیلم اول را می سازیم همه اش بر عهده خودمان است، همه چیز است یا هیچ، حتی با وجود اینکه «دختران خاک» فقط ۸۵۵ هزار دلار خرج برداشت، برای من مثل یک میلیون دلار است.
ایوا دوورنی، کارگردان نامزد دریافت جایزه اسکار فیلم های «سیزدهم» و «سلما»، شما را «ملکه همه چیز» خوانده و گفته آثارتان جلوتر از زمان خود هستند. این را قبول دارید؟
– همیشه بحث پول است. درک می کنم که او چه می گوید اما مسئله این نیست که من جلوتر از زمانم بودم. مسئله این بود که کارگردان های زن هیچ زاویه ورودی نداشتند، هیچ کسی را نداشتیم که از ما حمایت کند، هیچ کسی را نداشتیم که هدایت مان کند به سمت ساختن یک فیلم دیگر.
حالا که در موقعیت متفاوتی قرار دارید این مسئله چه حسی دارد؟ آیا در موقعیت متفاوتی قرار دارید؟
– در یک حالت ابتدایی قرار دارم. خیلی جالب است چون بسیار خوشحال و متفخر شدم که توانستم یک جایزه ویژه از حلقه منتقدان فیلم نیویورک در ماه فوریه گذشته دریافت کنم، اما هنوز هم دارم در می‌زنم.»
در «دختران خاک»، نام شما به عنوان تهیه کننده، کارگردان و فیلمنامه نویس قرار دارد. به خودتان در وهله اول به عنوان کارگردان نگاه می کنید یا نویسنده؟
– اول کارگردان. شروع به نوشتن کردم چون نیاز به چیزی برای کارگردانی کردن داشتم. (می خندد). شما اولین کسی هستید که این را از من می پرسید و این حقیقت صادقانه است. خیلی خیلی خیلی وقت پیش، در ابتدا می خواستم فیلمبردار باشم. اما افتضاح بودم. به نظرم چشم یک فیلمبردار را دارم، اما نورپردازی ام افتضاح است!
فیلمی از جولی دش را چطور توصیف می کنید؟
– معمولا سعی می کنم روی فرهنگ زنان تمرکز کنم، سعی می کنم ببینم زنان دارند چه کار می کنند و چطور دارند آن کار را انجام می دهند و چه چیزی باعث می شود کارشان متفاوت باشد و چه چیزی باعث می شود تاثیرگذار باشد.
شما یک بار «دختران خاک» را به عنوان یک نوع فیلم علمی تخیلی توصیف کردید. دوست دارید یک فیلم علمی تخیلی کامل بسازید؟
– کاملا! من خیلی خیلی وقت پیش در دهه ۱۹۹۰ یک فیلمنامه علمی تخیلی نوشتم. در ابتدا اسمش «Digital Diva» بود اما این اسم خیلی سریع قدیمی شد (می خندد). وقتی دارید داستان علمی تخیلی می نویسید نمی توانید پا به پای آینده حرکت کنید، بنابراین من به گذشته رفتم.
سال گذشته، شما بالاخره به یکی از اعضای آکادمی تبدیل شدید. این چه حسی داشت؟
– فوق العاده. خیلی خوشحال بودم چون ۲۶ سال پیش درخواست داده بودم و نمی توانستم وارد بشوم، بنابراین «#اسکارخیلی سفید است» جواب داد، مگر نه! و نه فقط برای خودم، بلکه برای حدود ۷۵۰ نفر دیگر. هرگز خیلی دیر نیست. من هنوز هم خیلی مفتخرم و هنوز هم سخت کار می کنم.
می توانید در مورد فیلم جدیدتان «یادداشت های سفر یک دختر گیچی» صحبت کنید؟
– یک مستند است بر پایه زندگی ورتامایی اسمارت-گراسونور، که یک تاریخ شناس آشپزی و دختر گیچی بود. او یک آشپز، سرآشپز، رمان نویس و روزنامه نگار خیلی معروف به مدت سال های سال بود. با او ملاقات کردم و از او پرسیدم حاضر است در «دختران خاک» بازی کند، حاضر است لهجه گولاه-گیچی را در آن برایم تایید کند، و تبدیل شدیم به بهترین دوست ها. او سپتامبر سال گذشته درگذشت، اما آدم ساختن فیلم را متوقف نمی کند. به کارش ادامه می دهد، چون بحث میراث اوست.غذا در «دختران خاک» هم خیلی مهم است…
من اهل یک خانواده گولاه-گیچی هستم و آشپزی مسئله بزرگی است. همه آشپزی می کردند، زنان، مردان و کودکان، و مسئله این است که آدم باید غذا را به شیوه درست تهیه می کرد. اگر نمی دانستید چطور برنج درست کنید، اگر برنج تان بیشت از حد آبکی یا چسبان بود، آبرویتان می رفت!
هنرمند بودن در آمریکای دونالد ترامپ چه حسی دارد؟
خدای من. خب، بگذارید یک چیز را به شما بگویم؛ ما چیزی حدود یک سال و نیم وقت صرف آماده کردن چند پیشنهاد برای یک وام بزرگ سازمان موقوفه ملی علوم انسانی بودیم که سعی داشتیم بگیریم و تا امسال، او عملا و به صورت فعال دارد سعی می کند کل آن را از بین ببرد. از همین طریق قصد داشتیم سرمایه «یادداشت های سفر یک دختر گیچی» را تامین کنیم، بنابراین از این نظر من به هیچ وجه خوشحال نیستم.
برای پروژه بعدی تان روی چه چیزی کار می کنید؟
نمی دانم باید به شما بگویم یا نه… خب… قرار است هفته آینده روی «ملکه شکر» کار کنم. قرار بود سال گذشته رویش کار کنم اما مشکلات برنامه ریزی داشتیم، بنابراین ایوا دوورنی (خالق این سریال تلویزیونی) گفت سال بعد، دو تا سریال به تو می دهم. عاشق این سریال هستم. «دختران خاک» در حال حاضر در سینماها هستم و روز بیست و ششم ژوئن هم در فرمت دی وی دی منتشر می شود.