از کرویف تا دی لایت؛ سیر تکاملی کارخانه بازیکن سازی ۵۰۰ میلیون دلاری آژاکس

دنی بلیند، بازیکن سابق آژاکس و مربی کنونی این تیم در اتاق مدیریت باشگاه نشسته و شروع به برشمردن تعدادی از مشهورترین و بهترین بازیکنان تاریخ باشگاه می کند که در طول سال ها فعالیت کارخانه بازیکن سازی آژاکس به اعتباری که اکنون این باشگاه دارد کمک کرده اند. یوهان کرویف، روود کرول، آری هان و جانی رپ به تیم آژاکس کمک کردند که در دهه ۱۹۷۰، این تیم در عرصه اروپا سه جام قهرمانی بدست آورد. مارکو فان باستن و فرانک رایکارد در دهه هشتاد میلادی درخشش خود را آغاز کرده بودند و راه را برای پاتریک کلایورت، ادگار داویدز و کلارنس سیدورف در دهه ۹۰ میلادی باز کردند.

علاوه بر این که این نام ها از به یاد ماندنی ترین نام های دنیای فوتبال به شمار می آیند، همه آن ها محصول آکادمی بازیکن پروری آژاکس بودند، یک آکادمی مشهور فوتبال که همواره به خاطر خروجی های باکیفیت و تلاشش برای رساندن بازیکنان به بالاترین کیفیت تکنیکی شناخته شده است. این باشگاه که در شهر آمستردام قرار دارد، همچنان به تولید برخی از بهترین بازیکنان فوتبال عصر حاضر ادامه می دهد. فرانکی دی یانگ، ماتیاس دی لایت و جاستین کلایورت تنها تعدادی از نام های مشهوری هستند که از این خط تولید باکیفیت بیرون آمده اند و اکنون از بااستعدادترین، خوش آتیه ترین و البته گران قیمت ترین بازیکنان دنیای فوتبال به شمار می آیند.

در گذشته این سه نفر قرار بود ستون فقرات تیم بزرگ آینده آژاکس باشند. اما با توجه به این که لیگ هلند توانایی رقابت با دیگر لیگ های معتبر فوتبال جهان مانند انگلیس، اسپانیا، آلمان ایتالیا و حتی فرانسه را ندارد، نگه داشتن این استعدادهای در لیگ هلند کاری بسیار دشوار و چالش برانگیز است. در سال ۲۰۱۸ بود که جاستین کلایورت ۱۹ ساله با مبلغ قابل توجه ۱۹٫۵۴ میلیون دلار به آث رم ایتالیا پیوست و دی یانگ ۲۱ ساله نیز اواخر سال میلادی کنونی با مبلغ ۸۵ میلیون دلار به باشگاه بزرگ بارسلونا خواهد پیوست تا در کنار مسی، کوتینیو، مالکوم، سوارز و دیگر ستارگان این تیم به دنبال زنده کردن خاطره بارسلونای مقتدر سال های نه چندان دور با هافبک های قدرتمند هلندی باشد.

بسیاری از دیگر باشگاه های تراز اول جهان نیز در تابستان پیش رو برای به خدمت گرفتن ماتیاس دی لایت ۱۹ ساله تلاش خواهند کرد و به احتمال فراوان او نیز بزودی از جمع هم تیمی هایش در آژاکس جدا خواهد شد. در حالی که همواره ستارگان هلندی از تیم آژاکس جدا شده اند اما چیزی که بیشتر مربیان و مالکان باشگاه را نگران کرده این است که باارزش ترین دارایی های باشگاه نسبت به نسل های گذشته خیلی زودتر تصمیم به ترک باشگاه پرورش دهنده خود می گیرند. بلیند که فرزند خودش، دالی بلیند، نیز از محصولات باشگاه بوده و مدتی در منچستر یونایتد بازی می کرد می گوید این خطر وجود دارد که بازیکنان مطرح حتی دو یا سه سال پس از مشخص شدن استعدادشان باشگاه را ترک کنند: «این شرایط بسیار دشوار است زیرا همواره مجبور خواهید بود تیم را بازسازی کنید».

بلیند خود کاپیتان تیم آژاکسی بود که در اواسط دهه ۱۹۹۰دو بار متوالی به فینال مسابقات لیگ قهرمانان رسیده و یک بار قهرمانی در سال ۱۹۹۵ و یک بار نیز در سال بعد از آن نایب قهرمان شد. اعضای آن تیم قدرتمند سال ها در کنار یکدیگر ماندند و بسیاری از استعدادهای نوظهور باشگاه را در کنار بازیکنان جا افتاده و باتجربه ای مانند بلیند و یاری لیتمانن می دید. در دهه ۱۹۷۰، آژاکس در سه سال متوالی همراه با بازیکنانی مانند کرایف، هان و یوهان نیسکنز برنده سه جام قهرمانی در کاپ اروپا (نامی که بعدها به لیگ قهرمانان اروپا تغییر یافت) شد. یوهان کرویف که نماد فوتبال هلند و فلسفه فوتبالی «فوتبال کامل» بود در سال ۱۹۷۳ در سن ۲۷ سالگی به بارسلونا رفت. اما او زمانی به بارسلونا رفت که به عنوان بازیکن تیم اول آژاکس موفق به بردن ۱۷ مقام قهرمانی مختلف شده بود.

تعداد اندکی از استعدادهای تیم آژاکس این مدت زمان در تیم پرورش دهنده خود باقی مانده اند و برای ادوین فن در سار، مدیر باشگاه آژاکس و دروازه بان سابق تیم ملی هلند، این واقعیت چالش برانگیز بدین معنا بود که باشگاه باید با این شرایط تازه کنار آمده و خود را وفق دهد. این روزها، باشگاه آژاکس بهترین گزینه ها را برای طی کردن دوران مدرسه در آکادمی های فوتبال نوجوانان و همچنین راهیابی به تیم اصلی باشگاه در مورد بهترین استعدادهای خود ارائه می دهد. بدین ترتیب استعدادهای کامل شده با قیمتی بالا فروخته شده و جای خود را به استعدادهای نوظهور و جوان تر می دهند. باشگاه های دیگری در سراسر اروپا که همواره در زمینه بازیکن سازی فعال بوده اند- مانند بنفیکا، پورتو، سلتیک و اندرلخت- نیز مدلی مشابه را در پیش گرفته اند.

تنها تفاوتی که این باشگاه های بازیکن ساز با باشگاه آژاکس دارند این است که آن ها قدرت تجاری و تبلیغاتی و همچنین توان فروش استعدادهای خود با قیمت های بسیار بالا- آنطور که در مورد باشگاه آژاکس رخ می دهد- را ندارند. بر اساس بررسی های یوفا نشان می دهد که درآمد باشگاه های فوتبال از محل ترانسفر بازیکنان نسبت به درآمد کلی باشگاه، از ۲۶ درصد در سال ۲۰۱۴ به ۳۸ درصد در سال ۲۰۱۷ رسیده است. اما باشگاه های اندکی در این مدل بازیکن سازی و فروش استعدادها به اندازه آژاکس موفق بوده اند و این موضوع بیش از هر چیز به قدرت بازیکن سازی آکادمی فوتبال این باشگاه باز می گردد. فن در سار در حالی که می گوید باشگاه انتظار دارد سالانه ۲ تا ۳ بازیکن اصلی خود را از دست بدهد خاطرنشان می کند: «ما اینجا افسانه نداریم ما افسانه ها را خلق می کنیم».

او در ادامه می گوید که نکته مهم این است که کسانی که در این سیستم هستند، در زمانی که در باشگاه حضور دارند چیزی به تیم خود برگردانند. منظور او این است که بازیکنان مستعد باشگاه در طول دوران حضور خود در تیم اول می توانند با بردن جام های قهرمانی و عایدات مالی که با رفتن به باشگاه های بزرگ نصیب تیم آژاکس می کنند، به نوعی به باشگاه پرورش دهنده خود ادای دین کنند. تیم آژاکس از فصل ۲۰۰-۲۰۰۱ تاکنون بیش از ۵۶۶ میلیون دلار از محل فروش بازیکن درآمد داشته است، اگر چه تمامی این درآمدها از محل فروش استعدادهای تازه آکادمی باشگاه نبوده است. این باشگاه همچنین از اعتبار خود برای جذب بازیکنان جوان و بااستعداد دیگر تیم ها نیز استفاده کرده است.

در نوامبر ۲۰۱۷، فن در سار به چین سفر کرد تا یک قرارداد همکاری ۵ ساله با باشگاه گوانگژو آر اند اف را امضا کند. در آن زمان مدیران آژاکس از این تیم به عنوان دارنده بهترین آکادمی فوتبال چین یاد کرده بودند. اما آژاکس باید در شیوه کارکرد خود بسیار خلاقانه رفتار کند. هدف اصلی این باشگاه این است که با رقیبان ثروتمند خود رقابت داشته باشد و در سال های اخیر توانسته به این مهم دست یابد. آژاکس امسال برای اولین بار در ۱۳ سال گذشته توانست به جمع ۱۶ تیم نهایی مرحله حذفی لیگ قهرمانان اروپا راه یابد. در سال ۲۰۱۷، این تیم موفق شد به فینال مسابقات لیگ اروپا راه یابد که البته در مسابقه فینال مغلوب تیم منچستر یونایتد شد و دوم شد.

فن در سار می گوید: «من می خواهم آژاکس را به عرصه جهانی برگردانم و بازیکنانمان را برای خودمان به کار بگیرم- تا هم برنده جام شویم و هم گام بعدی برای بازیکنان را تسهیل سازیم. اگر چه امیدوارم بازیکنان آژاکس یا آژاکسی های سابق برنده لیگ قهرمانان اروپا شوند اما ترجیح می دهم که این برد با تیم خودمان باشد و نه با یکی از باشگاه های بزرگ کشورهای دیگر». باشگاه آژاکس در سال ۲۰۱۵ مدرسه فوتبال موسوم به «مدرسه آینده» خود را افتتاح کرد که بازیکنان جوان آن می توانند از سبک آموزشی و تحصیلی خاص باشگاه برخوردار بوده و در کنار آن به پرورش قابلیت های فوتبالی خود نیز بپردازند. فلسفه فوتبال کرویف بزرگ و آرایش ۴-۳-۳ مورد علاقه او با بازیکنان بااستعداد و باتکنیک هنوز هم تعریف کننده آن چیزی است که در آکادمی باشگاه رخ می دهد.