اجازه نمی‌دهم «جاده قدیم» را سانسورکنند/جای فیلمسازان زن خالی است
کارگردان «جاده قدیم» از اینکه فقط یک فیلمساز زن در جشنواره ملی فیلم فجر ۳۶ حضور دارد انتقاد و ابراز امیدواری کرد سیاست ها به گونه ای تغییر کند که زنان فرصت بروز بیشتری داشته باشند.
گروه هنر-خبرگزاری مهر-نیوشا روزبان: فیلم سینمایی «جاده قدیم» به کارگردانی منیژه حکمت در سی و ششمین جشنواره ملی فیلم فجر پذیرفته شده و این برای اولین بار است که منیژه حکمت در جشنواره فیلم فجر حضور می باید.
در این فیلم بازیگران چون مهتاب کرامتی، آتیلا پسیانی، ترلان پروانه، محمدرضا غفاری، شیرین یزدان بخش، لیلی رشیدی، محمدرضا هدایتی، بهناز جعفری، بانیپال شومون، پوریا رحیمی، هدی زین العابدین و پرویز پورحسینی حضور دارند و در خلاصه داستان آن آمده است: در شب سال نو مینو به خانه باز نمی‌گردد..
حکمت موضوع «جاده قدیم» را از مسایل مهم جامعه می داند و در این گفتگو درباره اثرش توضیح می دهد.
*سومین فیلم شما با موضوع زن ساخته شده و سوژه ای را به تصویر کشیده که کم حاشیه نیست. چطور شد سراغ چنین موضوعی رفتید؟
–زمانی که سعی کنیم به خوبی به جامعه ای که در آن زندگی می کنیم نگاه کنیم و وسعت دید خود را گسترش دهیم می توانیم معضل های متعدد اجتماعی را متوجه شویم و سپس یک موضوع را انتخاب کنیم و پیرامون آن تحقیق کرده و در نهایت ببینیم که امکان این وجود دارد که بتوان یک فیلم خوب و جریان ساز از آن موضوع بسازیم یا خیر.
درباره فیلم «جاده قدیم» هم بعد از تحقیقات اولیه متوجه شدم که درصد قابل اعتنایی از افراد درگیر این مشکل هستند ولی به علت پنهان کاری که به سبب وجود لایه های مختلف اخلاقی و رفتاری در جامعه ما وجود دارد این مشکل در لایه های تاریکی می ماند ولی اگر این مساله بیان نشود باعث ایجاد بحران و مشکلات بسیاری برای فرد از لحاظ روحی و روانی می شود.
* فیلم مدعی این نیست که قشر تحصیل کرده جامعه خیلی خوب با فرد صدمه دیده برخورد می کند.
–هنگام تحقیقات برای ساخت فیلم، خانواده را پیش از هرچیز محور قرار دادم و تلاش کردم نشان دهم زمانی که به یک خانواده صدمه ای در این سطح وارد می شود چگونه آوار بر سر خانواده و اطرافیان آن خراب می شود؛ آواری که می تواند بنیان یک خانواده را خراب کند.
از ابتدا برای داستان «جاده قدیم» تصمیم گرفتم یک خانوده از قشر متوسط را محور قرار دهم که در این خانواده یک زن قدرتمند حضور دارد و دیگر موارد موجود در فیلم به مرور کنار هم چیده شد.
تحقیقات لازم برای این فیلم کاملا میدانی بود و با تعدادی از افرادی که با چنین صدمه هایی مواجه شده بودند رو در رو شدیم. در این پروسه کادر بیمارستان روزبه بسیار به من کمک کرد. این بیمارستان بخشی دارد که مربوط به این گروه از صدمات است و خانم های دکتر روانشناس در این زمینه تخصص کامل دارند و تلاش بسیاری برای بهبود صدمه دیدگان انجام می دهند. البته در این زمینه نمی توانستیم به صورت مداوم تحقیق میدانی انجام دهیم اما با این حال توانستیم با سختی هایی که پیش روی ما بود کار خود را پیش بریم.
* انتخاب بازیگران بر چه اساس صورت گرفت؟
–یکی از مواردی که در زمینه انتخاب بازیگر برای من از اهمیت بسیاری برخوردار بود این بود که بازیگران معضل به تصویر کشیده شده در فیلم و لایه های زیرین آن را بشناسد. در این زمینه تحقیقات بسیاری صورت گرفت و موارد لازم به بازیگران منتقل شد تا بازیگران با شناخت وارد پروژه شوند زیرا در غیر این صورت هم فیلم و هم بازی ها در سطح باقی می ماند. مهتاب کرامتی به عنوان بازیگر اصلی فیلم تحقیقات بسیاری در این زمینه داشت و مواردی را از نزدیک مشاهده کرد تا این افراد از جامعه را شناخته و درک کند. همچنین یادداشت های مختلفی که از تحقیقات به عمل آمده در اختیار ما قرار می گرفت به بازیگران می دادیم تا همه با شناخت وارد بازی شوند.
*شما برای اولین بار است که در جشنواره فیلم فجر حضور یافته اید. چطور شد که از بین فیلم هایتان این اثر پذیرفته شد؟
مهمترین دلیلی که باعث شد در سی و ششمین جشنواره ملی فیلم فجر شرکت کنم این بود که یکی از مدیران سازمان سینمایی فضای مسموم و دردسرهای بسیاری برای من فراهم کرد– به دلیل نگاه ناعادلانه و غیرشفاف مجموعه مدیران سینمایی و جشنواره ای و کلمه ای به نام مصلحت و صلاح، حق بسیاری از فیلمسازان خوب ما در این جشنواره ها خورده شده است اما مهمترین دلیلی که باعث شد در سی و ششمین جشنواره ملی فیلم فجر شرکت کنم این بود که یکی از مدیران سازمان سینمایی فضای مسموم و دردسرهای بسیاری برای من فراهم کرد. «جاده قدیم» را به این دوره از جشنواره فیلم فجر ارسال کردم تا بگویم که مدیران دولتی ما نباید چنین فضای ناشایستی را برای فیلمسازان فراهم کنند. حضور فیلمسازان در عرصه های اجتماعی است که این میزها را برای این دوستان فراهم می کند. دلیل دیگر حضور من در این دوره از جشنواره این بود که دوست داشتم تلاش بازیگران و همه عوامل فیلم دیده شود. همه عوامل «جاده قدیم» چه در صحنه و چه پشت صحنه تلاش بسیاری انجام داده بودند و می خواستم کار آنها به خوبی دیده شود.
*حضور خود را به عنوان تنها زن فیلمساز در این دوره از جشنواره ملی فیلم فجر چطور ارزیابی می کنید؟
– این مساله اصلا خوش آیند من نیست و بسیار متاسف هستم که تنها زن کارگردان این دوره از جشنواره ملی فیلم فجر هستم. اگر قرار بود تناسب را رعایت کنیم حداقل در این جشنواره باید ۵ زن فیلمساز حضور داشته باشند.
مساله جالب این است که در این دوره از جشنواره امکانات خوبی به آقایان داده شده است که معمولا چنین امکاناتی به فیلمسازان زن ارائه نمی شود. شرایط تولید نیز بسیار سخت است و خانم ها نسبت به آقایان سخت تر می توانند دست به تولید فیلم بزنند. امیدوارم در سال های آینده فیلمسازان خوب خانم سینمای ایران حضور پررنگ تری در جشنواره داشته باشند و این علامت سوالی است که مدیران سینمایی باید پاسخگوی آن باشند.
*با توجه به موضوع فیلم، آیا «جاده قدیم» با ممیزی هایی نیز همراه شد؟
–خوشبختانه تا امروز هیچ مشکلی به عنوان ممیزی برای این فیلم رخ نداده است و امیدوارم در زمان اکران عمومی نیز فیلم دچار ممیزی نشود، چرا که در آن زمان حتما در مقابل آن می ایستم و تن به هیچ ممیزی نمی دهم.
*همکاری شما با کریستف رضاعی بر چه اساس صورت گرفت زیرا معمولا برای فیلم های خود از موسیقی استفاده نمی کنید؟
–من در ۲ فیلم قبلی خود از موسیقی استفاده نکرده ام و چندان به موسیقی فیلم های ایرانی علاقه ای ندارم ولی در این فیلم تصمیم عوض شد و با کریستف رضاعی همکاری کردیم البته پیش از آن به این آهنگساز گفته بودم که اگر موسیقی «جاده قدیم» را نسازد من هم برای این فیلم موسیقی نمی گذارم. خوشبختانه آقای رضاعی هرچند یک کار دیگری را در دست داشت، ساخت موسیقی این فیلم را برعهده گرفت. کریستف رضاعی به خوبی سینما و موسیقی را می شناسد و بسیار خوشحالم که او موسیقی این فیلم را ساخت.
*همکاری شما با مصطفی خرقه پوش در این پروژه چیزی بیش از تدوین بود.
–آقای خرقه پوش از چهار سال پیش به عنوان مشاور در کنار من حضور داشت و حتی در نگارش فیلمنامه نیز کمک های بسیاری کرد. در واقع تدوینگر برای من نقش بسیاری دارد و معتقدم از شروع یک پروژه سینمایی تدوینگر باید در کنار فیلمساز حضور داشته باشد.
*نگارش فیلمنامه «جاده قدیم» چقدر طول کشید؟
–دوستان مختلفی برای نگارش فیلمنامه «جاده قدیم» به من کمک کردند اما آن اتفاقی که می خواستم رخ نمی داد. نزدیک به ۴ سال طول کشید تا چهارچوب فیلمنامه شکل بگیرد اما در نهایت نگارش نهایی فیلمنامه ۶ ماه قبل از فیلمبرداری آغاز شد. تاکید می کنم که طرح اولیه و موضوع داستان و شکل دادن آن ۴ سال پیش آغاز شد.
*طراحی گریم این فیلم براساس اتفاقاتی که رخ می دهد به خوبی اجرا شد.
– ساختار «جاده قدیم» در یک بستر طبیعی ناتورالیستی و رئالیستی قرار دارد و در همین راستا سعید ملکان و کیوان مقدم کارشان را انجام دادند. سعید ملکان گریم مورد نظر را به خصوص برای بازیگر نقش اول کاملا قابل باور و بدون هیچ خط اضافه ای طراحی کرد. تاکید می کنم که تیم حرفه ای تعریف خود را دارد که خوشبختانه من شانس همکاری در کنار این گروه را داشتم.
