آیا عمل لیزیک چشم بی‌خطر است؟
حساسیت به نور، دوبینی، تابیدگی تصویر به‌طوری که در اطراف هر شیئی هاله‌ای از نور دیده می‌شود و دیدن نور چراغ جلوی ماشین به‌صورت جرقه‌های روشن، مشکلاتی هستند که آقای «رامیرز»، یک گرافیست ۳۳ ساله ۲ سال پس از عمل جراحی لیزیک چشم همچنان با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کند. چشمان او آن‌قدر خشک است که مجبور می‌شود هر ۳۰ دقیقه قطره از اشک مصنوعی استفاده کند. گاهی چشمانش به شدت می‌سوزد، درست مثل زمانی که پیاز پوست می‌کنیم. دید شب او به حدی ضعیف شده که شب‌ها بیرون رفتن از خانه برایش خطرناک شده است.
آقای «رامیرز» می‌گوید: «دید چشمم ۲۰/۲۰ است؛ یعنی من تمام خطوط لوح معاینه چشم را می‌بینم اما به صورت ۳ تایی یعنی؛ ۳ تا A یا ۳ تا B» هیچ یک از پزشکانی که این آقا قبل از عمل جراحی با آن‌ها مشاوره کرده بود درباره عوارض احتمالی عمل به او چیزی نگفته بودند.
تقریباً نیمی از افرادی که قبل از جراحی لیزیک چشمان سالمی داشتند برای اولین بار پس از جراحی دچار عدم انطباق کانونی شده‌اند. خشکی چشم هم عارضه دیگری است که گریبان تقریباً یک‌سوم این افراد را گرفته است
عمل جراحی لیزیک عملی است که طی آن جراح به کمک امواج لیزر انحنای قرنیه را تغییر می‌دهد. قرنیه مانند گنبدی روی چشم کشیده شده و وظیفه‌اش این است که نور وارد شده به چشم را بگیرد و روی پرده شبکیه منعکس کند. با این جراحی نزدیک بینی یا دوربینی چشم افراد اصلاح می‌شود و دیگر نیازی به استفاده از عینک یا لنز ندارند.
عمل لیزیک برای اولین بار در دهه ۹۰ مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار گرفت. تقریباً ۹ میلیون آمریکایی با این تصور که از عینک و لنز چشمی برای همیشه راحت خواهند شد، چشم خود را به تیغ جراحی لیزر سپردند و این باور هنوز هم بین افراد به قوت خود باقی است و با تأیید مستمر چشم‌پزشکان مبنی بر مطمئن بودن این عمل این باور همچنان تازه جان باقی مانده است.
نتایج بررسی سازمان غذا و دارو در سال ۲۰۰۸ میلادی نشان داد بیمارانی که تحت این عمل قرار گرفته بودند از ضعف دید و درد مزمن شکایت داشتند که منجر به از دست دادن شغل و ناتوانی آن‌ها و در نتیجه انزوای اجتماعی، افسردگی و حتی خودکشی برخی از آن‌ها شده بود. حتی در حال حاضر نیز سؤالاتی جدی پیرامون عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت این جراحی متداول وجود دارد. تقریباً نیمی از افرادی که قبل از جراحی لیزیک چشمان سالمی داشتند برای اولین بار پس از جراحی دچار عدم انطباق کانونی شده‌اند. خشکی چشم هم عارضه دیگری است که گریبان تقریباً یک‌سوم این افراد را گرفته است.
یکی از محققان مرکز ملی سلامت واشنگتن می‌گوید: «یکی از مشکلات عمده استفاده از ابزار پزشکی نبود اطلاعات دقیق درباره عوارض جانبی استفاده از آن است، ابزاری که توسط تولیدکنندگان مورد آزمایش قرار می‌گیرد و اغلب هم از سازمان غذا و دارو پیش از آنکه آثار بلندمدت آن مورد بررسی قرار گیرد، مهر تأیید می‌گیرد. سازمان غذا و دارو متعهد شده پس از این با دقت بیشتری در این زمینه قدم بردارد اما تاکنون اقدامی واقعی انجام نگرفته است.»
بسیاری از متخصصان چشم‌پزشکی بر این باورند عمل لیزیک یکی از ایمن‌ترین عمل‌هایی است که روی چشم انجام می‌شود و عوارض جانبی آن بسیار نادر است. گروهی از چشم‌پزشکان می‌پذیرند که دید چشم بعضی بیماران ممکن است پس از جراحی تا حدودی ضعیف شود، به‌طوری که مجبور به گذاشتن عینک شوند اما در مقابل اغلب جراحان چشم معتقدند خشکی چشم، درد و دوبینی و عدم انطباق کانونی مانند عوارضی که آقای «رامیرز» اظهار می‌کند در اغلب بیماران در عرض چند ماه از بین می‌رود.
یکی دیگر از بیمارانی که تحت عمل لیزیک چشم قرار گرفته، مردی ۳۹ ساله ساکن نیویورک است که اظهار می‌کند تا هفته‌ها پس از جراحی دچار خشکی چشم شده بوده اما شدت آن به حدی نبوده که نیاز به چکاندن قطره داشته باشد و از عمل خود راضی است.
چشم‌پزشکان مورد استقبال قرار گرفتن این جراحی را نشانه موفقیت‌آمیز بودن آن می‌دانند، به‌طوری که طی سال گذشته ۷۰۰ هزار جراحی لیزیک انجام شده که نسبت به سال ۲۰۱۶ میلادی افزایش قابل ملاحظه‌ای را نشان می‌دهد. آن‌ها مدعی هستند علائمی مانند حساسیت به نور و تاری دید کمی پس از جراحی بهبود می‌یابد و این علائم تنها بین تعداد اندکی از بیماران باقی می‌ماند.
در عین حال تاکنون تعداد کمی از بیماران ماه‌ها یا حتی سال‌ها بعد از جراحی لیزیک مورد معاینه قرار گرفته‌اند و مطالعاتی هم که انجام شده اغلب توسط محققانی بوده که با سازندگان دستگاه لیزیک ارتباط اقتصادی نزدیکی داشته‌اند. همین گروه از محققان مدعی هستند بسیاری از بیماران ۵ سال پس از جراحی هنوز اظهار می‌کنند از عمل خود راضی‌اند.
با این وجود در همین گزارش‌ها نشان داده شده تقریباً نیمی از بیماران پس از سال‌ها هنوز دچار خشکی چشم، حداقل در برخی زمان‌ها هستند و ۲۰ درصد بیماران از التهاب و درد چشم در عذاب‌اند. چشمان ۴۰ درصد آن‌ها نسبت به نور حساس شده و بالاخره یک سوم بیماران برای رانندگی هنگام شب یا انجام کارهایی که نیاز به نگاه کردن از نزدیک داشته باشد دچار مشکل هستند.
محققان دانشگاه اوهایو، داده‌هایی را که از طرف سازندگان دستگاه‌های لیزیک به سازمان غذا و دارو فرستاده شده بود مورد بررسی قرار دادند. در سال ۲۰۰۷ میلادی محققان اظهار کردند هرچند ۴ هزار و ۵۰۰ نفر از بیماران ۶ ماه پس از جراحی دید خوبی پیدا کرده بودند، اما هنوز ۲۰ درصد آن‌ها دچار خشکی چشم بودند و تعدادی در همین حدود برای رانندگی در شب دچار مشکل بودند یا در اطراف اشیاء هاله‌ای از نور می‌دیدند یا تاری دید داشتند.
جراحان چشم‌پزشکی معتقدند وقتی که ناحیه‌ای مورد عمل جراحی قرار می‌گیرد، خواه ناخواه بخشی از اعصاب ناحیه مورد عمل آسیب می‌بیند؛ چه جراحی در ناحیه سینه باشد، چه چشم. قرنیه بیشتر از اعضای دیگر بدن نسبت به آسیب عصبی حساس است. هرچند آن‌ها معتقدند این اتفاق بسیار نادر است
به گفته جراحان لیزیک، عمل لیزیک طی سال‌های اخیر پیشرفت کرده و مشکلات بینایی بیماران به شدت کاهش یافته اما شواهد نشان می‌دهد مشکل بسیاری از بیماران حتی ۱ سال پس از جراحی بهبود پیدا نکرده است. اکنون گروه بزرگی از بیماران خواستار آن شده‌اند که مسئولان سلامت هشدارهای لازم را درباره عمل لیزیک به بیماران بدهند. این گروه از بیماران را فردی سرپرستی می‌کند که وب‌سایتی در این رابطه ایجاد کرده با این گفته؛ «۱۰ علتی که نباید لیزیک کرد.» او این وب را به دو نفری هدیه کرده که پس از جراحی لیزیک تاب تحمل عوارض آن را نیاوردند و اقدام به خودکشی کردند. وی می‌گوید: «ما از سازمان غذا و دارو می‌خواهیم هشدار لازم را درباره عوارض جانبی لیزیک چشم مانند درد چشم، مشکلات بینایی و سایر مشکلات دائمی که به هیچ‌وجه قابل درمان نیستند، به بیماران بدهد تا بدانند با زدن عینک یا گذاشتن لنز دچار هیچ‌یک از این مشکلات نخواهند شد.»
این فرد هم‌چنین موفق شده مؤسساتی که لیزر را مورد تأیید قرار داده بودند متقاعد کند تأییدیه خود را پس بگیرند. او نشان داده سازندگان لیزر عوارضی را که بیماران پس از جراحی دچارش می‌شوند یا گزارش نکرده با دگرگون جلوه داده‌اند. اخیراً مطالعات دیگری نشان داد بیمارانی که اقدام به لیزر چشم می‌کنند ممکن است در بلندمدت دچار آب‌مروارید یا عارضه ناراحت‌کننده‌ای به نام «اکتازی قرنیه» شوند که در این حالت قرنیه به صورت مرکزی یا از سمت حاشیه نازک می‌شود. هم‌چنین عمل لیزیک مانع تشخیص به‌موقع گلوکوم یا افزایش فشار چشم می‌شود که در صورت درمان نشدن می‌تواند منجر به نابینایی فرد شود.
در واقع مطالعات اخیر سازمان غذا و داروی آمریکا که با مشارکت تعدادی از مراکز علمی معتبر انجام شده حاکی از آن است کسانی که پیش از جراحی لیزیک خشکی چشم یا عدم تطابق کانونی چشم ندارند احتمال زیادی دارد که پس از لیزیک دچار این مشکلات شوند. از بین افرادی که مورد بررسی قرار گرفتند، ۲۸ درصد پس از لیزیک دچار خشکی چشم و ۴۵ درصد ۳ ماه پس از جراحی دچار عدم تطابق کانونی شده بودند، اما ۵۷۴ بیماری که پیش از لیزیک این مشکلات را داشتند پس از عمل کمتر دچار این عوارض شدند.
۵۰ تا ۶۰ درصد بیماران تا ۳ ماه پس از لیزیک یا دچار دوبینی یا انحراف دید شدند یا نور چراغ ماشین را به صورت جرقه و نور ساده را به‌صورت خیلی درخشنده می‌دیدند. حتی ۶ ماه پس از لیزیک ۴۱ درصد بیماران از عدم تطابق کانونی شکایت داشتند و از هر ۵۰ نفر، ۱ نفر اظهار می‌کرد تحمل شرایط برایش بسیار دشوار است و نمی‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهد.
خشکی چشم و درد عارضه دیگری است که در این مطالعات ردپای مشخصی به‌جا گذاشته است. یکی از بیماران ابتدا خشکی چشم خود را با قطره اشک مصنوعی یا قطره چشم تا حدودی برطرف کرد اما پس از مدتی دردهای شدید چشم به حدی او را مستأصل کرد که سرانجام مجبور می‌شود از پزشکان بخواهد یک پمپ داروی مسکن را در شکم او قرار دهند. جراحان چشم‌پزشکی معتقدند وقتی که ناحیه‌ای مورد عمل جراحی قرار می‌گیرد، خواه ناخواه بخشی از اعصاب ناحیه مورد عمل آسیب می‌بیند؛ چه جراحی در ناحیه سینه باشد، چه چشم. قرنیه بیشتر از اعضای دیگر بدن نسبت به آسیب عصبی حساس است. هرچند آن‌ها معتقدند این اتفاق بسیار نادر است.
یکی از محققان می‌گوید: «حتی اگر فقط ۲ درصد افراد پس از عمل لیزیک دچار یکی از عوارض ذکر شده شوند، به معنای این است که هر سال هزاران نفر دچار این عوارض می‌شوند. تا چه اندازه می‌شود این خطر را پذیرفت که شما چشمان سالم خود را به تیغ جراحی بسپارید؟
