آموزش بازی سازی: آشنایی با سند طراحی بازی

ذهن انسان هر چقدر هم قوی باشد در جریان کارهای روزانه و چالش‌هایی که با آن ها مواجه می‌شویم نارسایی‌هایی را از خود نشان می‌دهد و فراموشی را برایمان به ارمغان می‌آورد. به‌خصوص اگر در حال ساخت یک بازی با چالش‌های فراوان باشیم، عدم ثبت و نگارش افکار و ایده‌هایمان می‌تواند به سرعت مقدمات فراموشی آن ها را فراهم کند. برای همین اگر در همان ابتدای کار ایده‌ی اولیه خود را ثبت کرده باشید، در روند ساخت بازی خود همیشه می‌توانید به آن رجوع کرده و انحراف‌های خود از مسیر اصلی را تصحیح کنید. این مهم کم‌ترین فایده‌ی یک سند طراحی برای ما خواهد بود.

بالاخره در گذر از مباحث آموزش بازی سازی به مبحث مهم سند طراحی بازی رسیدیم. سندی که طبق تعریف‌های قبلی ما، پس از نوشته شدن به نوعی حکم پدرخوانده‌ی بازی ما را خواهد داشت و همه چیز بر اساس محتوای درون آن ساخته می‌شود. در این نقطه از مقالات آموزشی می‌خواهیم به صورت کاملا اختصاصی به مبحث سند طراحی بازی بپردازیم و برای همین چندین مقاله‌ی پیش رو به این موضوع اختصاص خواهد داشت.

سند طراحی بازی چیست و چرا به آن نیاز داریم؟

سند طراحی بازی یا به اختصار (GDD(Game Design Document، سندی است که از مفاهیم اولیه بازی گرفته تا چارچوب‌ها و ویژگی‌ها بخش‌های مختلف بازی درون آن ثبت شده است. تیم توسعه بر اساس خطوط راهنما و الگوهای درون این سند کار خود را پیش می‌برند. به این موضوع فکر کنید که اگر چنین چیزی در روند توسعه بازی ما وجود نداشت، زمانی که تصمیم به تولید بازی خود می‌گرفتیم با چه چالش‌هایی روبرو می‌شدیم. در کم‌ترین حالت ممکن مجبور بودیم جلسات فراوانی را به صورت همگانی و بیشتر از آن به صورت انفرادی با تک‌تک اعضای تیم توسعه ترتیب دهیم تا بتوانیم یک مفهوم کلی را در ذهن همه‌ی اعضای تیم شکل بدهیم. جدای از این ما هیچ نقشه‌ی راهی هم نداریم که بر اساس آن مشخص باشد که هر یک از بخش‌های تولید کننده بازی باید چه کارهایی را از ابتدا تا انتها و به چه ترتیبی انجام دهند. مثلا اینکه تا انتهای بازی چند شخصیت خواهیم داشت و هر کدام چه ويژگی‌هایی دارند و اینکه ما چه محدودیت‌هایی را باید برای طراحی و مدل‌سازی آن‌ها رعایت کنیم و بسیار سوالات دیگر که تنها کمی پس از شروع فرآیند توسعه بازی یکی پس از دیگری خودشان را نشان می‌دهند.

برای همین برای روان ماندن جریان توسعه بازی و همچنین مشخص بودن وظایف و محدودیت‌های هر بخش در همان ابتدا با همکاری اعضای تیم توسعه سندی با عنوان سند طراحی بازی نوشته و آماده می‌شود و در دسترس اعضای تیم توسعه قرار می‌گیرد.

چارچوب یک سند طراحی بازی را بشناسید

سند طراحی شما به هر نحوی که نوشته شود باید مباحث مفهومی، طراحی و فنی بازی را پوشش دهد. به همین دلیل معمولا سندهای طراحی خود به ۳ سند کوچک‌تر تقسیم می‌شوند و در هر یک از سندها به یکی از مباحث گفته شده می‌پردازند. البته دقت داشته باشید که سند شما حتما نباید سه جلد کاملا مجزا باشد بلکه باید این سه حوزه‌ی مهم را پوشش بدهد . در واقع باید بیان کنیم که هیچ استاندارد مشخصی برای اینکه سند طراحی بازی باید به چند زیر سند یا به چند بخش تقسیم بشود وجود ندارد. شما آزادید متناسب با آنچه که فکر می‌کنید صحیح است سند خود را بنویسید و آن را به بخش‌های مورد نیاز تقسیم کنید اما توجه داشته باشید که بر حسب تجربه حداقل‌هایی برای این سند پیشنهاد شده است. مثلا شما در زیر می‌توانید سند معماهای بازی معروف Grim Fandango را دریافت کنید. سندی که جدای از سندهای دیگر نوشته شده است.

دریافت سند معماهای بازی ماجرایی Grim Fandango

بخش مفهومی سند

به طور خلاصه سند مفهومی بازی یک دید کلی از بازی و ایده های درون آن است تا بتوان با مطالعه و خواندن آن فهمید بازی چگونه و شبیه به چه چیزی خواهد بود. به بیان واضح‌تر اگر شما یک نفر را در خیابان گیر آوردید و این بخش از سند بازی خود را به او ارائه کردید او باید به راحتی بفهمد بازی شما در مورد چه چیزی است و چه حال و هوایی خواهد داشت. معمولا این بخش همان قسمتی است که سرمایه‌گذاران توجه ویژه‌ای به آن دارند و بر اساس آن برای حمایت از یک بازی تصمیم می‌گیرند. در این بخش معمولا ما به موضوعاتی از قبیل طبقه‌بندی بازی و سبک گرافیکی آن به همراه مختصری از داستان (یا تمام آن) و توضیح هسته‌های اصلی گیم‌پلی بازی می‌پردازیم. همچنین مواردی از قبیل مخاطبان و پلتفرم هدف و ویژگی‌های موثر بازی در بازاریابی نیز در این بخش مورد بررسی قرار می‌گیرد. عکس زیر نمونه‌ای از یک سند طراحی بازی است که می‌توانید آن را دریافت کنید.

دریافت سند

البته باز هم لازم می‌دانم تذکر دهم که الزامی برای رعایت تمامی موارد گفته شده نیست و شما تنها لازم است ساختار کلی را یاد بگیرید. مثلا در بعضی از سند‌ها بخشی به نام SIGN-OFF وجود دارد که به نوعی مربوط به امضا و تایید رهبران بخش‌های مختلف بازی به منظور پذیرش و تایید سند است و این در حالی است که در استودیو و تیم‌های بازی‌سازی کوچک چنین چیزی وجود ندارد.

اگر شما بتوانید به راحتی و به صورت کاملا شفاف از پس عناوین موجود در این بخش بربیایید این نشان‌دهنده‌ی این است که ایده‌ی اولیه شما تنها یک ایده‌ی زودگذر و بدون پشتوانه فکری نبوده است و شما کم و بیش توانسته‌اید در مورد ابعاد آن فکر کرده و تصمیم‌گیری کنید. شاید اولین قدم جدی در آزمایش یک ایده را بتوانید در نوشتن و پیاده‌سازی این بخش از سند طراحی بازی مشاهده کنید. البته اشتباهی که معمولا در این بخش و معمولا توسط تیم‌های نوپای بازی‌سازی صورت می‌گیرد نوشتن سند طراحی بازی به وسیله‌ی یک نفر یا با همکاری تعدادی محدودی از اعضای تیم توسعه است. همیشه به این موضوع توجه داشته باشید که اگر شما یک تیم ۴ الی ۵ نفره هستید و قرار است همه با هم برای ساخت بازی مشارکت داشته باشید پس نیاز است که همه‌ی اعضای تیم کم و بیش یک احساس وابستگی و دغدغه در مورد بازی و ساختن آن داشته باشند و این مهم می‌تواند به بهترین شکل ممکن در نوشتن گروهی سند طراحی بازی و به‌خصوص بخش مفهومی آن تحقق یابد. البته درست است که ما مدام از لفظ نوشتن برای سند طراحی بازی استفاده می‌کنیم اما نباید فراموش کنیم که در سند طراحی بازی همواره از عکس و طرح‌های اولیه و همچنین بعضا از نمودارها و از این قبیل موارد هم به فراوان استفاده می‌شود و نباید صرفا به استفاده از کلمات اکتفا کرد. برای درک بهتر ویژگی‌های بازی، هم می‌توانید از طرح‌های کشیده شده‌ی خودتان استفاده کنید و هم می‌توانید از نمونه‌های موجود در این زمینه کمک بگیرید. مثلا برای بیان واضح‌تر نوع گیم‌پلی بازی می‌توانید بیان کنید که گیم‌پلی بازی شما ترکیبی از گیم‌پلی بازی‌های فلان و فلان است و متناسب با اقتباس‌ها و الگوهای خود عکس‌هایی از گیم‌پلی آن بازی‌ها درون سند خود قرار دهید.

معمولا صفحات اولیه سند مفهومی را مواردی از قبیل عنوان بازی، لوگوی استودیو، حقوق نشر و تاریخ بازنویسی سند تشکیل می‌دهد ولی در ادامه باید به موضوعاتی از قبیل دسته (نقش‌آفرینی، اکشن و…)، قالب (وسترن، علمی-تخیلی و …)، اتمسفر (ترس، هیجان، درام و …)، گرافیک (واقع‌گرایانه، مانگا، پیکسلی و …) و داستان (خطی یا غیر خطی یا بدون داستان) پرداخته شود تا به نوعی تحلیل جامعی از بازی در اختیار داشته باشیم. همانند اینکه گویی بازی شما ساخته شده است و شما می‌خواهید تحلیل و بررسی درمورد آن برای مخاطبان خود بنویسید با این تفاوت که در این بررسی هیچ نتیجه‌گیری وجود ندارد و صرفا به بیان جزئیات، نوع و کیفیت آن‌ها می‌پردازیم. به عنوان تمرین نوشتن سند بازی خودتان می‌توانید به بررسی‌های ویدئوی همین سایت زومجی مراجعه کرده و سرفصل‌هایی را که مورد بررسی قرار می‌گیرد مورد توجه قرار دهید. از رابط کاربری و منوها گرفته تا سیستم خرید و فروش درون بازی و مکانیک‌های درون آن همه از مواردی است که باید به آن‌ها پرداخته شود.

معمولا در این بخش قسمتی هم به بخش سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مورد نیاز بازی اختصاص داده می‌شود. البته منظور سخت‌افزارها و نرم‌افزارهایی که مخاطبان برای اجرای بازی به آن‌ها احتیاج خواهند داشت. برای همین گستره‌ی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری دستگاه‌های هدف در این بخش مشخص شده و بر اساس آن محدودیت‌های موجود در بخش فنی و طراحی بازی مشخص می‌شود.

مباحث فروش و بازاریابی را دسته کم نگیرید

یکی از مواردی که هیچ جوره نتوانستم از آن گذر کنم، مبحث فروش و بازاریابی و جایگاه آن در بخش مفهومی سند طراحی بازی است. شاید در نگاه اول همه‌ی ما فکر می‌کنیم که یک سند طراحی تنها برای اعضای فنی و هنری تیم توسعه بازی آماده می‌شود اما بد نیست بدانید که امروزه یکی از اعضای مهم تیم‌های توسعه بازی را بازاریابان و افراد باتجربه در امر فروش تشکیل می‌دهند. افرادی که وظیفه دارند با تکیه بر ویژگی‌های منحصر به فرد بازی و نقاط قوت آن به بازاریابی و تبلیغات بازی بپردازند،‌ کمپین‌های تبلیغاتی تشکیل بدهند و برای تهیه و انتشار تریلرهای تبلیغاتی بازی برنامه‌ریزی کنند. به عنوان مثال بد نیست به نمودار زیر که پیمایشی از ۱۴ شرکت بزرگ بازی‌سازی ایرانی در سال ۹۴ صورت گرفته است نگاه کرده و سهم چنین افرادی را مشاهده کنید.

به طور کلی در این بخش فهرستی از ظرفیت‌هایی که می‌تواند به فروش بازی کمک کند قرار می‌گیرد. همچنین اگر احیانا در بازی قسمتی یا شخصیتی دارید که قابل کپی برداری است حتما آن را در این قسمت ذکر کنید.  در صورتی که چنین شخصی را درون تیم خود ندارید ایده‌ی بسیار خوبی است که در این زمینه با یک بازاریاب مشورت کنید و با استفاده از نظر او به تکمیل این بخش بپردازید. کم و بیش می‌توانید سرخط‌ها را از او گرفته و بعدها در وقت مناسب طبق برنامه‌ریزی کارهای تبلیغاتی بازی را خودتان انجام دهید.

البته در این جای مقاله بیان یک نکته و توجه به آن را بسیار لازم می‌دانم. ما صرفا به بیان رئوس مطالب می‌پردازیم و به جای آن سعی می‌کنیم با ارائه سرنخ‌ها و الگوهای موجود در مباحث گفته شده، شما را برای مطالعه‌ی بیشتر در این زمینه‌ها تشویق کنیم. مثلا تا همین‌جای مقاله کم و بیش برای شما چندین سند طراحی بازی ارائه کرده‌ایم و خود شما به راحتی می‌توانید با مطالعه و بررسی آن‌ها نکات بیشتری را مشاهده کنید. از نحوه‌ی پرداخت و طراحی معماها در سند معماهای بازی Grim Fandago گرفته تا نحوه‌ی نگارش سند طراحی بازی توسط استودیو‌های مختلف همه از مواردی است که می‌تواند در پس مطالعه و بررسی سندهایی که در اختیار شما قرار داده‌ایم به دست آید. برای همین صرفا به همین مقالات اکتفا نکنید و خودتان نیز برای کسب اطلاعات بیشتر تلاش کنید.

در انتها دوباره تاکید می‌کنم که هیچ استاندارد مشخصی برای سند طراحی بازی وجود ندارد اما بر اساس تجربه به این نتیجه رسیده‌اند که یک سند باید حداقل مواردی را درون خودش داشته باشد. در این مقاله ما صرفا به بیان نکات ابتدای و بیان مختصری بخش مفهومی سند طراحی پرداختیم. در مقالات بعدی به بخش‌های طراحی و فنی سند خواهیم پرداخت.