ساز و کار مالی ویژه اروپا «SPV»، با تاخیر آمد
ساز و کار مالی ویژه اروپا برای برقراری تبادلات مالی و بانکی با ایران که قرار بود قبل از کریسمس ۲۰۱۹ میلادی راه اندازی شود به اواخر ژانویه ۲۰۱۹ میلادی موکول شد و اکنون آلمان، فرانسه و انگلیس، کانال ارتباط مالی ویژه برای تبادل پولی با ایران راه اندازی کردند تا به زعم خود از تحریم های سخت پولی آمریکا در امان باشند.
در حالی که قول‌های اتحادیه اروپا برای ایجاد سازوکار مالی با ایران دیگر تکراری شده و چندان اطمینانی به آن نیست، اما اروپا به تازگی اعلام کرده که ساز و کار مالی ویژه موسوم به SPV در آستانه راه‌اندازی است. شبکه پرداخت جایگزین تجارت با دلار برای ایران در هفتههای آینده به مرحله نهایی می رسد. در حالی که موگرینی از اجرای ساز و کار مالی تسهیل تجارت با ایران تا پایان سال ۲۰۱۸ میلادی خبر داده بود، با پایان یافتن این سال خبری از گام عملی برای ساز و کار مالی جدید موسوم به SPV نشد.
استقبال مقامات ایرانی از راه اندازی این کانال به دلیل این که خیلی دیر راه افتاد و هنوز ساز و کارش و اثربخشی فعالیت آن درهاله ای از ابهام قرار دارد، زیاد نیست و همه به بیان توییتری و اینستاگرامی «ابراز امیدواری برای موفقیت اس پی وی»، بسنده کرده اند. این‌که اروپایی ها حجم اقتصادی گسترده ای با ایران ندارند که خودشان را برای حفظ روابط اقتصادی با کشورمان به آب و آتش بزنند، واقعیتی است که نباید از ذهن دور داشت.
موگرینی قول داده بود که اس پی وی تا پایان سال ۲۰۱۸ عملی شود. اما اولین روز ماه دوم سال میلادی بعد عملی شد
بیست و هشتم آبان ماه ۹۷ دکتر عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه گفته بود که هنوز هیچ کشوری حاضر نشده میزبانی ساز و کار مالی بین ایران و اروپا را قبول کند؛ اتریش و لوکزامبورگ قبول نکردند و اروپا ناتوان از ثبت SPV است. بیست و یکم مهر ماه یک روزنامه بلژیکی در گزارشی با اشاره به تلاش‌های اروپا برای ایجاد کانال‌های مالی برای ادامه تعاملات اقتصادی با ایران نوشته بود که وضعیت حقوقی ساز و کار اتحادیه اروپا برای تجارت با ایران هنوز مشخص نیست.
اظهارات سید عباس عراقچی درباره آینده اس پی وی در ۲۸ آبان ماه ۹۷
وزیر امورخارجه اتریش که برای نشست وزرای امورخارجه اتحادیه اروپا در بخارست پایتخت رومانی به سر می‌برد، با اشاره به ثبت ساز و کار مالی اتحادیه اروپا با ایران بر اهمیت این موضوع تاکید کرد و گفت: اجرایی شدن سیستم INSTEX برای شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی مهم است.
مشاور وزیر امور خارجه گفت: اس پی وی یا ساز و کار ویژه مالی هر روزی که ثبت شود و هر زمان که عملیاتی شود، مرحله مقدماتی برای اجرایی کردن تعهدات ۱+۴ در ازای تداوم اجرای برجام از سوی ایران است. برخی از کارشناسان اقتصادی و سیاسی گفته بودند که اروپا باید به این عقلانیت برسد که مکانیسم مالی را ارائه دهد تا سنگ بنایی برای صیانت از اقتدار سیاسی اروپا در مقابل آمریکا در درازمدت باشد. ساز و کار ویژه مالی آغازی برای ایجاد یک مکانیسم بلند مدت‌تر برای رهایی از سلطه آمریکا بر اقتصاد بین‌الملل است.
داستان SPV یا INSTEX
تغییر SPV به INSTEX یا ابزار حمایت مبادلات تجاری تغییر ماهوی در هدف و عملکرد آنچه مد نظر ایران بوده، نیست بلکه عنوانی فنی و جزیی‌تر از همان کانال مالی ایران و اروپا یا سازوکار ویژه مالی (SPV) است. بر اساس اعلام مقامات ایرانی و اروپایی، مقر این شرکت در پاریس است و پر فیشر، بانکدار با سابقه آلمانی و رئیس پیشین کامرتس بانک، ریاست این شرکت را برعهده می‌گیرد. همچنین انگلیس ناظر بر فعالیت آن خواهد بود. علاوه بر این یک دیپلمات از هر سه وزارت خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان در این شرکت برای تسهیل کار حضور خواهند داشت.
همان‌طور که پیش از این برخی مقامات و رسانه‌ها به آن اشاره کرده بودند، این ابزار در گام نخست بر روی ضروری‌ترین بخش‌ها از جمله اقلام دارویی، کالاهای پزشکی و کشاورزی و غذایی تمرکز دارد و اتحادیه اروپا از تجارت مشروع با ایران در این زمینه‌ها حمایت می‌کند.
گزارش دویچه وله آلمان از راه اندازی کانال INSTEX بین ایران و اروپا
این اقلام با وجود این‌که به طور رسمی از سوی آمریکا در لیست تحریم‌های باز گردانده شده، نیستند اما با کارشکنی آمریکا در مسیر نقل و انتقال مالی و تجاری در صادرات و واردات با مشکلات بسیاری رو به رو شده است. از سویی با توجه به مخالفت‌ها و سنگ‌اندازی های آمریکا بر سر راه ایجاد و اجرایی کردن این کانال مالی، به نظر سه کشور اروپایی تلاش دارند تا با ایجاد حساسیت کمتر، پایه‌های عملیاتی شدن آن را با کالاهای ضروری و انسانی محکم کنند.
در بیانیه اخیر اتحادیه اروپا آمده است که ایجاد این ابزار اولین گام مهم است که توسط سه کشور اروپایی برداشته شده و عملیاتی کردن آن گام به گام انجام خواهد شد. همچنین کار بر روی جزئیات ملموس و عملیاتی برای مشخص کردن نحوه فعالیت این شرکت و همکاری در راستای ایجاد نهاد مؤثر و شفاف برای عملیاتی کردن آن ادامه دارد.
این بیانیه همچنین تاکید دارد: ابزار حمایت مبادلات تجاری، قصد دارد در درازمدت علاوه بر کشورهای اروپایی بر روی کشور های ثالث که مایل به تجارت با ایران هستند، گشوده شود. در عین حال که سه کشور اروپایی همچنان نحوه دستیابی این کشورها به این ابزار را در دست بررسی دارند.
در بخش دیگری از این بیانیه آمده: فعالیت ابزار حمایت مبادلات تجاری مطابق با بالاترین معیارهای بین المللی در زمینه پولشویی ، مبارزه با تأمین مالی تروریسم (AML/CFT) و تبعیت از تحریم‌های اتحادیه اروپا و سازمان ملل خواهد بود. از این رو سه کشور اروپایی از ایران می‌خواهند فوراً تمامی لوازم برنامه اقدام FATF را اجرایی کند.
دولت ایران با ارائه چهار لایحه مرتبط با موضوع مبازره با پولشویی و تأمین مالی تروریسم تلاش کرده است تا لوازم و عناصر اجرای FATF را فراهم کند، اما این لوایح در بخش‌هایی از مراجع قانونی و حکومتی همچنان در دست بررسی است.
