زنان در مصر باستان مشاغل مختلفی برعهده داشتند

باستان‌شناسان در مطالعه جوامع باستانی، با دشواری می‌توانند نقش مردمان باستانی را در زندگی روزمره مشخص کنند. اما برای مصر باستان، اطلاعات فراوانی در اختیار دارند، از جمله نقوش، متون، مجسمه‌ها و پیکره‌هایی که همراه‌با مردگان دفن می‌شدند. اما این شواهد باستانی نیز مسائل زیادی را ناگفته باقی می‌گذارند. از سوی دیگر، استخوان‌ها هرگز دروغ نمی‌گویند و دندان‌های زنی که بیش از ۴۰۰۰ سال قبل زندگی می‌کرد نشان می‌دهد که زندگی زنان در مصر باستان با آنچه قبلا تصور می‌شد کاملا تفاوت داشته است.

بقایای اسکلت این زن برای اولین‌بار در دهه‌ی ۱۹۷۰ در حفاری‌های انجام‌گرفته در یکی از گورستان‌های شهر مِندس به همراه ۶۷ اسکلت دیگر کشف شد. شهر مندس بعدا در دوره دودمان بیست‌ونهم (قرن چهارم پیش از میلاد) تبدیل به پایتخت مصر شد، اما برای حدود ۵۰۰۰ سال همواره دارای سکنه فراوان بوده است. مندس علاوه‌بر اینکه پایتخت مصر بوده، مرکز تجاری و مذهبی نیز بوده و باستان‌شناسان در این شهر باستانی نواحی مسکونی و گورستان‌های زیادی را کشف کرده‌اند.

^{نمایی از دندان‌های پیش میانی زنی که در هزاره سوم پیش از میلاد در شهر مِندس، مصر زندگی می‌کرد}

در حفاری‌های جدیدی که در دهه‌ی ۱۹۹۰ توسط نانسی لاول از دانشگاه آلبرتا و همکارانش انجام شد، اسکلت‌های دیگری از همین گورستان پیدا شد که مجموع اسکلت‌ها را به ۹۲ عدد رساند. تصور می‌شد که تمامی اسکلت‌هایی که پیدا شدند، متعلق به افرادی از طبقه متوسط باشند. بااین‌حال، قبر این زن مسن‌تر در مقایسه با سایر قبور منطقه غنی‌تر بود.

این زن که بین سال‌های ۲۱۸۱ تا ۲۰۵۵ ق.م زندگی می‌کرده و در هنگام مرگ بیش از ۵۰ سال داشته، ظاهرا از احترام خوبی نیز برخوردار بوده است. جسد او در یک تابوت چوبی پوشیده از نی گذاشته شده بود و اقلامی مانند ظروفی از مرمر سفید، آینه‌ای برنزی، لوازم آرایشی و ورقه‌ای از طلا در سفرش به زندگانی پس از مرگ همراهی‌اش می‌کردند. لاول و همکارش کیمبرلی پالیچوک در بررسی‌های دوباره خود از بقایای گورستان مندس متوجه نکته جالبی در مورد دندان‌های این زن شدند.

او و همکارش از تصویربرداری «میکروسکوپ الکترونی روبشی» برای بررسی دقیق دندان‌ها بهره بردند. دو دندان‌ پیش میانی این زن دارای ساییدگی‌های شدید گوه مانند و ۱۴ دندان نیز دارای سایش‌های صافی بودند. لاول و پالیچوک در پژوهش خود نوشتند که ۱۶ دندان از ۲۴ دندان این زن با علائم ناشی از خوردن غذا همخوانی ندارند، به این معنی که این دندان‌ها برای انجام وظیفه‌ای دیگر نیز به کار می‌رفته‌اند. درحالی‌که در برخی فرهنگ‌ها دندان‌ها را به‌صورت هدف‌مندی تغییر می‌دادند از حکاکی روی دندان یا پر کردن آن با سنگ‌های زینتی تا کشیدن برخی دندان‌ها، باستان‌شناسان به این نتیجه رسیدند که از آنجایی که هیچ مدرکی مبنی بر تغییر تعمدی دندان در متون، آثار هنری و بقایای دندان‌های کشف‌شده در مصر باستان مشاهده نشده است؛ ساییدگی‌های غیرمعمول دندان این زن باید به‌طور تصادفی به وجود آمده باشند.

^{این ساییدگی‌ها نشان می‌دهد این زن باستانی برای مدت طولانی وظیفه تکراری را با دندان‌هایش انجام می‌داده است}

بااین‌حال، برای پژوهشگران تغییرات تصادفی دندان‌ها همچنان جالب‌توجه بودند، زیرا اغلب این علائم در نتیجه‌ی استفاده از دندان‌ها در فعالیت‌های تکراری به وجود می‌آیند. برخی گزارش‌های قوم‌نگاری نشان می‌دهد که از دندان‌های قُدامی برای تهیه الیاف گیاهی استفاده می‌شده است. به همین جهت، لاول و پالیچوک عقیده دارند که این ساییدگی‌ها ممکن است بر اثر جداسازی الیاف گیاهی به وجود آمده باشند.

آن‌ها گمان می‌کنند که این گیاه می‌توانسته «نی مردابی یا پاپیروس» بوده باشد، گیاه آبزی که در این ناحیه به‌وفور یافت می‌شود. شاخه‌های پاپیروس برای هیزم، ساخت جعبه، سبد و صندل، پرده‌ و کفپوش مورد استفاده قرار می‌گرفته است. و از بخش درونی ساقه پایپروس هم برای ساخت کاغذ استفاده می‌شد. جداسازی پوسته بیرونی ساقه پاپیروس با دندان باعث سایش می‌شود، در همین حال تکه‌های ریز سیلیکایی که در این گیاه وجود دارد به مینای دندان می‌چسبد. همین به ساییدگی دندان شتاب داده و به شکل غیرعادی دندان‌های پیش میانی این زن کمک کرده است. علاوه‌بر ساییدگی‌های گوه شکل، بسیاری از دندان‌های زن دارای ساییدگی‌های ریز افقی نیز بودند.

لاول و پالیچوک عقیده دارند که احتمالا این ساییدگی‌ها به‌‌وسیله یک عمل مالشی به وجود آمده باشند. به احتمال زیاد علت این علائم مسواک زدن همیشگی یا بیش از حد بوده است. درحالی‌که مسواک‌های مدرن از موهای نرم و مصنوعی ساخته شده‌اند، در مصر باستان، برخی از مردم از شاخ و برگ‌های فرسوده و احتمالا نوعی خمیر دندان از بی‌کربنات سدیم (جوش شیرین) یا برخی کانی‌ها مانند ناترون برای تمیز کردن دندان‌‌های خود استفاده می‌کردند. بااین‌حال، تمیز کردن دندان‌ها در مصر باستان چندان معمول نبوده است. در حال حاضر دانشمندان نمی‌دانند وضعیت بهداشتی دندان‌های مصریان باستان تا چه حد بوده، اما شواهد نشان می‌دهد چندان زیاد نبوده است.

^{برای مدت طولانی تصور می‌شد که زنان در مصر باستان تنها در حرفه‌های معدودی همچون قابلگی یا خدمت در معابد مشغول به کار بوده‌اند}

بررسی‌های انجام‌گرفته روی بقایای به‌‌دست‌آمده از مصر باستان طی سال‌ها، موارد بالایی از پلاک دندان، بیماری پیوره و افتادگی دندان‌ها را نشان می‌دهد. لاول و پالیچوک می‌گویند که نادر بودن تمیز کردن دندان در مصر باستان می‌تواند توضیح دهد که چرا تنها دندان‌های این فرد دارای ساییدگی است. درواقع، بقایای گیاهی به‌دلیل فعالیت‌های کاری، به دندان‌های این زن می‌چسبیدند و برای همین او احتیاج به تمیز کردن مداوم دندان‌های خود داشته است. ناترون یا سایر نمک‌های طبیعی حتی می‌توانسته‌ اثری ضد درد داشته باشد، چیزی که این زن باستانی باتوجه‌به درد دندان‌های ساییده‌اش حتما لازم داشته است.

لاول و پالیچوک در پژوهش خود نوشتند:

کشف این زن مسن با مشکلات غیرمعمول در دندان‌هایش، تأثیرات مهمی بر درک ما از مشاغل زنان در مصر باستان خواهد داشت.

پژوهشگران قبلا بر این باور بودند که در مصر باستان آثار هنری توسط مردان تهیه می‌شد و تنها ۷ شغل و حرفه برای زنان در طول تاریخ مصر باستان مجاز بوده داشته است. زنان می‌توانستند به‌عنوان کاهنه در معابدی که به ایزدبانوان اختصاص داشت انجام وظیفه کنند، می‌توانستند به‌عنوان خواننده، رقاصه و نوازنده موسیقی نیز مشغول به کار شوند. آن‌ها می‌توانستند به‌عنوان نوحه‌خوان برای مراسم‌های عزا و سوگواری، به‌عنوان بافنده پارچه در کارگاه‌های ریسندگی اشراف و همین‌طور به‌عنوان ماما و قابله مشغول به کار شوند.

تامر راشد زیست-باستان‌شناسی از دانشگاه قاهره می‌گوید که این فرض قدیمی در مورد حرفه‌های زنان نادرست است، زیرا در طول تاریخ مصر، زنان در همه‌ی مشاغل کار کرده‌اند. یافته‌های این پژوهش جدید نیز نشان می‌دهد که زنان مصری در همه‌جا حضور داشتند و تقریبا در تمامی بخش‌های زندگی روزمره آن دوره مصر نقش‌آفرینی می‌کردند.

کِیسی کرک پاتریک، زیست-باستان‌شناسی از دانشگاه وِسترن انتاریو در کانادا که متخصص حوزه‌ی دندان‌شناسی مصریان نیز هست یادآور می‌شود این پژوهش به این جهت اهمیت دارد که نشان می‌دهد زنان در مصر باستان ممکن است به شیوه‌ای غیر از آنچه به‌طور سنتی به تصویر کشیده شده یا توصیف شده به جامعه کمک کرده باشند.

کرک پاتریک گفت که بررسی‌های زیست-باستان‌شناسی بیشتری از آن نوعی که لاول و پالیچوک انجام دادند لازم است تا شناخت ما از جامعه مصر باستان بهتر شود. راشد نیز گفت که پژوهش‌های دیگری در این حوزه می‌تواند یافته‌های جالب‌توجهی در مورد تمدن بزرگ مصر باستان در بر داشته باشند.

به نظر می‌رسد که این استخوان‌های کوچک درون دهان می‌توانند اسرار بسیاری را برملا کنند. سال گذشته بود که یک اسکلت قرون وسطی که از رودخانه تیمز در انگلستان کشف شد، نشان داد که او احتمالا یک ماهیگیر یا ملوان بوده، چرا که شواهد موجود در دندان‌ها نشان می‌داد که او برای مدت طولانی طناب را با دندان‌هایش نگه می‌داشته است. درواقع، تجزیه و تحلیل ایزوتوپ‌های مینای دندان می‌تواند نشان دهد که یک فرد، حتی تا دوران پارینه‌سنگی چه می‌خورده است.